YABANCILARA

TÜRKÇE
ÖĞRETİMİ
A1 seviye için
KAMOLA NOSIROVA
Alfabe
Ünlüler ve Ünsüzler

1
Türk alfabesi

2
Ünlü uyumu

3
Ünsüz uyumu
 Türk alfabesi, Latin harfleri temel
alınarak oluşturulmuştur. Türk
alfabesinde
29 harf bulunmaktadır.
Onlardan 8 tanesi ünlü, 21 tanesi
ünsüzdür.

Ünlü Harfler: a, ı, o, u, e, i, ü, ö

Ünsüz Harfler: b, c, ç, d, f, g, ğ, h, j, k, l,
m, n, p, r, s, ş, t, v, y, z
 Cadde (jadde)
Cc Acil (ajil)
(Qorishiq tovush)
Çç Çay (Chay)
Açık (Achık)

Japon
Ğğ Öğrenci (Ö:renji)
Eğlenmek (Eylenmek) Jj Ajanda
(Sirg’aluvchi tovush)

Ömür
Öö Gömlek Ş Şapka (Shapka)
İşaret (İsharet)

ş
Üü Üzüm
Yüzük
 Ünlü uyumu
Turk tilida 8 ta unli harf mavjud. Ulardan 4 tasi Qalin unlilar, 4 tasi esa Ingichka unlilar
hisoblanadi. Turk tilining o’ziga xos tomoni shundaki: u doim singormonizm hodisasiga amal
qiladi. Ya’ni bir so’z tarkibidagi unlilar yo qalin bo’ladi, yo ingichka bo’ladi.

İnce ünlüler: e, i, ü, ö Kalın ünlüler: a, ı, u, o

e, i a, ı
ü, ,ö u, o,
Çiçek i / e Yolcu o / u
Gözlük ö / ü Karın a / ı
Ülke ü / e Sokak o / a

Bazı Türkçe sözcükler kalınlık incelik kuralına uymaz, bunların sayısı çok azdır:
Elma e/a şişman i/a kardeş a/e
Anne a/e hangi a/i eleman e/a
 Turk tilida qo‘shimchalar so’z oxiridagi unliga ko’ra moslashadi. Agar so’z oxirida qalin unli
(a, ı, u, o) bo’lsa, qo’shimcha ham qalin unlili bo’ladi. Agar so’z oxiridagi unli ingichka unli
(e, i, ü, ö) bo’lsa, qo’shimchaning unlisi ham ingichka bo’ladi.

a / ı / u / o + lar
e / i / ü / ö + ler Türkçede kullanılan bazı yabancı sözcükler sadece ince
ünlülü ekleri kabul eder. (Chet tilidan olingan ba’zi
so’zlarga esa faqatgina ingichka unlili qo’shimchalar
Perde perdeler qo’shiladi).
Üzüm üzümler kalp → kalpler sembol → semboller
İşçi işçiler vokal → vokaller saat → saatler
Balık balıklar
Dosya dosyalar
Limon limonlar
Bulut bulutlar
 Ünsüz uyumu
Turk tilida 21 ta undosh harf mavjud. Undosh harflar 2 guruhga bo’linadi va bu O’zbek tilidagi
jarangli va jarangsiz tovushlarga to’g’ri keladi. Agar so’z oxiri jarangsiz undosh bilan tugasa,
qo’shimchaning ilk harfi ham jarangsiz bo’ladi. Agar so’z jarangli undosh bilan tugasa, jarangli
undosh bilan boshlangan qo’shimcha qo’shiladi.
Sert ünsüzler: f, s, t, k, ç, ş, h, p
Yumuşak ünsüzler: b, c, d, g, ğ, j, l,
m, n, r, v, y, z (fıstıkçı şahap)

Unli bilan tugagan so’zga doimo jarangli

-da/-ta/-de/-te -dan/-tan/-den/-ten undoshdan boshlanuvchi qo’shimchalar
Yorgan + da Okul + dan qo’shiladi.
Sokak + ta Dolap + tan
Gazete + den oda + dan
Zemin + de Biber + den
Çiçek + te Minibüs + ten Tahta + dan üniversite + den
 Türk alfabesinde 29 harf bulunmaktadır. Onlardan 8
tanesi ünlü, 21 tanesi ünsüzdür.

Türkçe bir sözcükte tüm ünlüler ya kalındır ya

incedir, buna ünlü uyumu denir. Kalın ünlüler: a, ı,
u, o. İnce ünlüler: e, i, ü, ö.

SONUÇ Bir sözcükte ekler son ünlüye uyar. Bazı yabancı

sözcükler ise sadece ince ünlülü ekleri kabul eder.

Ünsüzler sert ve yumuşak olarak ikiye ayrılır. Bir

sözcüğün son sesi sert ise gelen ekin ilk sesi de sert
olur, yumuşak ses ise, gelen ekin ilk sesi de
yumuşak olur. Bu kurala ünsüz uyumu denir. Ünlü
seslerden sonra mutlaka yumuşak ünsüzler gelir.
TEŞEKKÜRLER