2.3.

Tham vấn về
sự hình thành và
phát triển giới
tính
Sự hình thành và phát triển giới tính là một quá trình phức tạp và đa
dạng, trải qua nhiều giai đoạn khác nhau trong cuộc đời con người. Từ
khi lọt lòng mẹ đến khi trưởng thành, giới tính của mỗi cá nhân được
hình thành và phát triển dưới tác động của nhiều yếu tố, bao gồm cả yếu
tố sinh học, tâm lý, xã hội và văn hóa.
2.3.1.Sự xuất hiện và quá trình hình thành của
giới tính con người
1 Tuần lễ thứ 8 - 10
Giới tính tuyến sinh dục mới phân li, thai nhi bắt đầu phát triển theo giới tính một cách rõ ràng.

2 Lúc chào đời

Đứa trẻ chỉ có một dấu hiệu giới tính bề ngoài, đó là cấu tạo cơ quan sinh dục bên ngoài. Đây là yếu tố chủ yếu và quan
trọng, để xã hội xác nhận giới tính của em là trai hay gái.

3 Tuổi lên 3 - 4
Trẻ em đã bước đầu ý thức được giới tính của mình, biết được mình thuộc giới nào và phân biệt được giới tính của những
người xung quanh.

4 Khoảng 6 - 7 tuổi
Giới tính bắt đầu rõ rệt, biểu hiện ở sự phân hoá các hoạt động và định hướng giá trị. Các em trai và các em gái chơi trò
chơi khác nhau theo góc độ giới tính.

5 Tuổi dậy thì

Sự phát triển giới tính ở tuổi dậy thì
1 Biến đổi cơ thể
Các tuyến sinh dục bắt đầu hoạt động tích cực làm con người phát triển rõ rệt theo giới: họ dần dần thực
sự trở thành nam hay nữ (hoặc giới thứ ba). Đồng thời các dấu hiệu tương ứng với giới tính theo hoóc
môn sinh dục cũng được phát triển và chức năng sinh dục hình thành.

2 Chức năng sinh dục

Cơ thể đạt đến sự trưởng thành về sinh dục, tức là bắt đầu có khả năng sinh sản. Toàn bộ cơ thể thay đổi
một cách sâu sắc nhưng sự thay đổi này ở nam và nữ, và ở từng cá thể có khác nhau.

3 Biểu hiện tâm lý

Những dấu hiệu lệnh thành chức năng tính dục xuất hiện ở nam có những đợt mộng tinh đầu tiên, và ở
nữ là hiện tượng kinh nguyệt. Cùng với các hiện tượng đó, sự biến đổi về hình dáng cơ thể biến đổi về
tâm sinh lý ngày càng nhiều và rõ nét, tác động mạnh mẽ đến ý thức của trẻ em về bản thân mình.

4 Sự quan tâm đến giới nữ

Ở nam, vào khoảng từ 14 đến 19 tuổi đã xuất hiện sự quan tâm đến giới nữ. Điều này liên quan đến việc
tuyến sinh dục hoạt động mạnh, sản sinh ra các hoóc môn sinh dục nam (Testosteron). Dần dần, sự
quan tâm đến giới nữ được thể hiện một cách cụ thể, và xuất hiện lòng ham muốn gần gũi về thể xác.
Sự phát triển giới tính ở nữ
Chức năng sinh dục
Chức năng tính dục hình thành sớm
hơn nam (khoảng từ 12 đến 16 tuổi)
nhưng sự phát triển tính tích cực tính
dục do cơ quan phát dục tạo ra chậm
hơn, và từ từ đạt tới đỉnh cao sau
nhiều năm.
Biểu hiện tâm lý
Sự phát triển tính tích cực này lại
phức tạp hơn nhiều so với nam, nó
gắn liền với nhiều đặc điểm tâm lý,
xã hội khác một cách mật thiết hơn
so với nam. Tính tích cực tính dục ở
nữ được quy định bởi số lượng hoóc
môn sinh dục nữ (Prosestoron) do
các tuyến sinh dục tiết ra.
Thời kì chín muồi
A.V. Petrovxki cho rằng, ở những
trường hợp bình thường, thời kì chín
muồi tính dục bắt đầu ở nữ từ 12 đến
14 tuổi và kết thúc khoảng từ 16 đến
18 tuổi.
Yếu tố ảnh hưởng đến sự chín
muồi giới tính
Di truyền
Có những đặc điểm sinh lý có tính di truyền.

Điều kiện sống

Yếu tố điều kiện sinh hoạt, kinh tế, xã hội, tình trạng sức khoẻ, dinh dưỡng, khí hậu,
đời sống tâm lý.

Yếu tố bất lợi

Các yếu tố bất lợi (như điều kiện sinh hoạt thấp kém, ăn uống thiếu chất, bệnh tật…)
thường gây ra sự thay đổi chậm trễ, mất cân bằng… trong sự phát triển cơ thể, tính
dục, tâm lý.
Sự hình thành ý thức về giới tính
Nhận biết giới tính
Khả năng nhận biết mình mang giới tính nào.

Điều chỉnh hành vi

Khả năng điều chỉnh hành vi cho phù hợp với những đòi hỏi, những định hướng về tinh thần, đạo đức đã được thừa nhận
trong xã hội về giới tính.

Quan tâm đến người khác giới

Các em cũng “thức tỉnh môn quan tâm với người khác giới”. Sự quan tâm này chưa có ngay sắc thái tình dục dặc thù vốn
tiêu biểu cho thời kì tình dục trưởng thành.

Yêu thương thanh cao

Theo I.X. Kon, A.V. Petrovxki, ở các em thiếu niên hình thành mối quan hệ đặc biệt, có thể xác định đó như là sự yêu
thương mang màu sắc tình cảm thanh cao.

Cảm xúc tình dục đặc thù

Chỉ về sau, cùng với lúc kết thúc thời kỳ chín muồi giới tính, con người mới thức tỉnh những cảm xúc tình dục đặc thù, bộc
lộ tính hoạt động sinh dục và hình thành ý thức giới tính trưởng thành.
 Biến đổi tâm lý ở tuổi dậy thì
Nhạy cảm quá mức

Các em thường nhạy cảm quá mức, dẫn đến sự mất cân bằng về tâm lý: lúc hiếu động, lúc lầm lì, khi lạnh lùng,
khi nhiệt tình quá mức, lúc rụt rè, lúc quá trớn cố ý kèm theo những hành vi có tính thách thức…

Mất cân bằng thần kinh

Có trường hợp các em thiếu cân bằng trong hoạt động thần kinh, khả năng làm việc giảm sút, hay bực bội, cáu
có gắt gỏng hay khóc lóc… Tình trạng này dễ xảy ra ở em gái, nhất là những ngày hành kinh.

Yêu cầu giáo dục

Những đặc điểm nêu trên của thời kì chín muồi giới tính đặt ra những yêu cầu đối với các bậc phụ huynh và các
nhà sư phạm trong việc giáo dục các em.

Tầm quan trọng của giáo dục

Việc tác động giáo dục các em một cách phù hợp tế nhị là hết sức quan trọng trong thời kì này. Trong đó, việc
trang bị cho các em những kiến thức cần thiết, đúng đắn về giới tính, việc đối xử có tính sư phạm, sự quan tâm
đến các em, tạo cho các em một môi trường hoạt động tốt đẹp… có ý nghĩa rất to lớn đến sự phát triển nhân
cách, đến cuộc đời của các em sau này.
Sự hình thành tâm lý giới tính và nhân
cách
Sự hình thành những nét tâm lý giới tính, kể cả tâm lý tính dục còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác: sự
phát triển xã hội và điều kiện sống, các mối quan hệ giao tiếp của cá thể, nền giáo dục mà trẻ em được hấp
thụ, phong tục tập quán xã hội, toàn bộ đặc điểm nhân cách…

Đặc biệt, sự hình thành đặc điểm giới tính gắn liền với sự hình thành phát triển nhân cách. Nhân cách chi
phối những đặc điểm và đời sống giới tính. Nhiều đặc điểm của đời sống giới tính cũng chính là đặc điểm
nhân cách.

Thậm chí những đặc điểm đơn thuần về sinh lý, về tính dục được “xã hội hoá”, “tâm lý hoá”, có khi cũng
trở thành những đặc điểm nhân cách.

Sự hình thành phát triển giới tính gắn bó hữu cơ với sự hình thành phát triển nhân cách. Không thể tách rời
hai quá trình này. Tác động vào giới tính cũng chính là tác động vào nhân cách và ngược lại.

Những phẩm chất đạo đức, năng lực, xu hướng, khí chất… đều có thể mang màu sắc của giới tính, gắn bó
với giới tính, phát triển theo giới tính. Những đặc điểm giới tính lại ảnh hưởng trở lại đến nhân cảm và
toàn bộ đời sống tâm lý con người.
Phân chia các giai đoạn phát triển giới tính
Giai đoạn 1: Từ khi lọt lòng mẹ đến 6, 7 tuổi
Giới tính chưa hình thành một cách rõ rệt mặc dù có những biểu
hiện khác nhau giữa các em trai và em gái trong hoạt động vui chơi
(chơi trò chơi hay các đồ chơi). Chưa có sự khác biệt rõ ràng về
đặc điểm cơ thể do hoạt động của tuyến sinh dục nam và nữ chưa
phát triển mạnh về chức năng sinh lý giới tính (các chức năng tính
dục chưa rõ rệt). Ở giai đoạn này, các em trai và gái quan hệ với
nhau rất tự nhiên, chưa bị chi phối bởi các cảm xúc giới tính.
Giai đoạn 2: Từ 7, 8 tuổi đến 10, 12 tuổi
Giới tính đã bắt đầu hình thành rõ rệt và sự phát triển của các em
nam và nữ có sự khác nhau cả về sinh lý và tâm lý. Tốc độ sinh
trưởng của các em nữ nhanh hơn các em nam nên ở thời kì này các
em nữ thường cao hơn các em nam. Đã có sự “xác định khoảng
cách” giữa nam và nữ. Các em nam ít thân mật hoặc là chơi chung
với các em nữ. Sự giao tiếp giữa hai giới đã có sự giữ kẽ hơn do
các rung cảm giới tính đã bắt đầu xuất hiện dù các em chưa ý thức
được.
Các giai đoạn phát triển giới tính (tiếp theo)
Giai đoạn 3: Từ 10, 12 tuổi đến 14, 15 tuổi ở nữ;
từ 11, 12 tuổi đến 16, 17 tuổi ở nam.
Bắt đầu bước vào thời kì dậy thì. Tốc độ sinh trưởng của nữ tiếp
tục tăng nhanh hơn nam nên cơ thể các em nữ to lớn và khoẻ mạnh
hơn nam. Các chức năng tính dục bắt đầu hoạt động, đặc biệt là từ
độ tuổi 13, 14 trở đi (kinh nguyệt, trứng cá, vỡ tiếng, mộng
tinh…). Đã có sự cư xử khác biệt rõ rệt giữa nam và nữ. Các em có
ý thức rõ rệt về giới của mình và có sự quan tâm đến người khác
giới. Các em đã bắt đầu chú ý đến vẻ đẹp cơ thể và có nhiều băn
khoăn về các vấn đề tính dục, tình yêu ở người lớn…
Giai đoạn 4: Từ 15, 16 tuổi đến 18, 20 tuổi ở nữ;
từ 17, 18 tuổi đến 22, 25 tuổi ở nam.
Các em bước vào thời kì chín muồi giới tính. Ở giai đoạn cuối của
lứa tuổi này, con người phát triển tương đối hoàn chỉnh về các chức
năng tính dục (có khả năng sinh sản), xuất hiện những rung cảm
yêu đương chân thực và chân chính, có ý thức đầy đủ về giới và
giới tính. Có ý thức trách nhiệm trong tình yêu và hôn nhân.