W wieku XVII zaczęły kształtować się monarchie absolutne.

Państwem, gdzie ten system

w pełni się rozwinął była Francja.
 Jakub Bossuet o istocie władzy absolutnej

Cztery przymioty są istotne dla władzy królewskiej: jest ona świętą, ojcowską, absolutną i zgodną z rozumem
(...). Wszelka władza pochodzi od Boga(...). Monarchowie działają przeto jako sługi Boga i Jego następcy na ziemi
(...). Przez nich wykonywa On swa władzę. Z tego wynika, że osoba króla jest święta, a kto się na nią porwie,
dopuszcza się zbrodni. Bóg rozkazał swym prorokom, by królów namaszczali świętym olejem, tak samo jak kazał
wyświęcać kapłanów i swe ołtarze. Ale nawet bez tej zewnętrznej oznaki namaszczania są oni święci i przez swój
urząd, jako zastępcy boskiego majestatu, jako wysłańcy boskiej opatrzności dla wykonania bożych planów (...).
Władza królewska jest władzą ojcowską, a jej cechą jest dobrotliwość (...).
Władza królewska jest absolutną. By twierdzenie to uczynić szkaradnym i nieznośnym, wielu ludzi miesza
upodobanie rządów absolutnych z systemem samowoli. Jest to coś zgoła innego.
Monarcha nie potrzebuje przed nikim zdawać sprawy ze swych rozporządzeń (...). Bez tej władzy absolutnej nie
może zdziałać nic dobrego, ani niszczyć złego. Władza jego musi być tak wielką, by nikt nie mógł się spod niej
usunąć. Jedyną ochroną człowieka prywatnego przed władzą publiczną jest jego niewinność.
Nad wyrok monarchy nie masz wyroku wyższego (...). Monarchy należy przeto słuchać jak sprawiedliwości
samej, inaczej nie byłoby porządku, ni końca sporów. Monarcha i sprawiedliwość ustanowieni są przez Boga i
stanowią niejako części niezależności boskiej. Bóg może jeno sądzić ich wyroki i czyny (...). z tego wynika, że kto
nie jest posłuszny monarsze, nie może być odsyłany do innego trybunału, lecz nieodwołalnie skazanym jest na
śmierć, jako mąciciel pokoju i wróg społeczeństwa.
Państwu wychodzi na korzyść, jeśli cała władza skupia się w jednym ręku. Odjąć władzę monarsze znaczy
podzielić państwo, tj. zakłócić spokój publiczny, stworzyć dwóch panów w przeciwieństwie do słów Pisma
Świętego - ,,Nie ma służby dwóm panom”. Król jest na mocy swej władzy ojcem narodu, jego wielkość stawia go
ponad małostkowe interesy.
Początek absolutyzmu francuskiego nastąpił wraz z panowaniem pierwszego władcy z
dynastii Burbonów (Henryka IV). Nie zwoływał on Stanów Generalnych, a wszelkie
decyzje podejmował samodzielnie. Dbał o rozwój gospodarczy i wprowadził tolerancję
religijną.
Politykę Henryka IV kontynuował jego syn – Ludwik XIII Burbon.
 Człowiekiem, który umocnił władzę absolutną Ludwika XIII był jego pierwszy minister –
Armad de Richelieu (sprawował tę funkcję w latach 1624 – 1642). Całkowicie złamał potęgę
arystokracji, konfiskując jej majątki. Burzył zamki i ścinał spiskowców. Przyczynił się do budowy
silnego i scentralizowanego państwa. W miejsce Rady Królewskiej powołał rząd złożony z
fachowców, a gubernatorów prowincji zastąpili intendenci, którzy mięli uprawnienia administracyjne i
podatkowe. Urzędu intendenta nie można było kupić – mianował ich król, co doprowadziło do silnej
centralizacji władzy.
Ograniczona została tolerancja religijna. Prześladowania dotknęły hugenotów. Polityką Ludwika XIII
kierował jego pierwszy minister – Armand de Richelieu.
Armand de Richelieu przyczynił się także do rozwoju gospodarczego państwa. W swych działaniach
podjął politykę merkantylizmu. W znaczny sposób ograniczał import towarów, doprowadzając do
wzrostu produkcji w kraju oraz rozwoju handlu.

Zasady merkantylizmu
Jednak największy rozwój absolutyzmu francuskiego przypada na panowanie Ludwika XIV
(1643 – 1715 r.)
 W początkowym okresie rządów Ludwika XIV, ważną rolę odgrywał pierwszy minister –
kardynał Juliusz Mazarini. Dbał on o usprawnienie rządów i rozwój gospodarczy państwa.
 Kiedy Juliusz Mazarin zmarł w 1661 roku, Ludwik XIV rozpoczął samodzielne rządy. O sobie
mówił ,,państwo to ja”. Król bardzo dbał o swoją legendę, otaczał się kultem prawie boskim (poddani
nazywali go ,,królem słońce”). Używał potężnego aparatu państwa i silnej armii do wymuszania
posłuszeństwa wśród poddanych. Dla Francji jego rządy były pomyślne – kraj stał się pierwszą potęgą
Europy.
Dzięki sprawnej polityce ministra Jeana Colbert’a następował szybki rozwój gospodarczy.
 Znakomicie zorganizowana i dowodzona armia francuska była praktycznie nie do pokonania.
Ludwik XIV toczył ciągłe wojny, dokonując zaborów ziem sąsiednich (Luksemburg oraz część Alzacji
i Lotaryngii). Jednak zaborcza polityka króla wywołała niechęć sąsiadów, którzy utworzyli przeciw
niemu koalicję. Koniec rządów Ludwika nie był już tak pomyślny.

Zdobycze terytorialne Francji w XVII w.

Francji udało się także opanować tron Hiszpanii, której ostatni władca z dynastii Habsburgów
– Karol II, na łożu śmierci przekazał władzę wnukowi Ludwika XIV – Filipowi V. Decyzja ta
doprowadziła do wojny o ,,sukcesję hiszpańską” (1701 – 1714) między Francją i koalicją państw, w
której przewodzili austriaccy Habsburgowie. Twierdzili oni, że tron należy się im. Ostatecznie królem
Hiszpanii został Filip V. Wydarzenia te zapoczątkowały okres panowania Burbonów w Hiszpanii.

Filip V Burbon

Karol II Habsburg
 Okres panowania Ludwika XIV to także czas wielkiego rozwoju francuskiej kultury
barokowej. Paryż stał się centrum ówczesnej sztuki, kultury i mody. Bardzo popularny
stawał się w Europie język francuski, którym posługiwano się w kręgach
arystokratycznych.
Podsumowanie
Absolutyzm w Rosji
 Twórcą absolutyzmu rosyjskiego był pierwszy car – Iwan IV Groźny, który panował w latach
1547 – 1584. Rządził ona całkowicie samodzielnie. Inne organy władzy np. przedstawicielstwo szlachty
– duma bojarska, nie miały żadnych uprawnień i pełniły tylko rolę doradczą. Car zorganizował stałą
armię i centralne urzędy. Aby złamać opór bojarów i pozbawić ich wpływu na władzę, stworzył
opriczninę (oddziały, które krwawo tłumiły wszelkie przejawy oporu). Car był także najwyższym sędzią
i prawodawcą. Przestępstwo przeciw państwu było przestępstwem przeciw carowi. Rządy carskie były
przy tym niesłychanie okrutne. Ten system władzy, który ukształtował się w Rosji nazwano
samodzierżawiem (samowładztwem).
Tak źródła z tamtej epoki opisują władzę Iwana IV Groźnego
Rewolucja w Anglii
Po śmierci królowej Anglii – Elżbiety I Wielkiej (1603 r.), władzę objęła szkocka dynastia
Stuartów. Pierwszym królem z tego rodu był Jakub I (1603 – 1625)
W tym czasie w Anglii historia toczyła się w innym kierunku, jak we Francji, czy
Rosji. Sytuacja społeczna odbiegała od sytuacji w innych krajach na kontynencie.
W Anglii nie było już typowego feudalizmu, szybciej zanikały granice między
stanami. Najbardziej aktywna była klasa średnia, którą tworzyła nowa szlachta,
wzbogacona na kapitalistycznej produkcji w rolnictwie oraz burżuazja
przemysłowa, handlowa i finansowa. Przedstawiciele tych grup społecznych
płacili wysokie podatki, nie mięli jednak wpływu na władzę, co było przyczyną
rosnących konfliktów społecznych. W tym czasie grupami uprzywilejowanymi
byli : stara szlachta i duchowieństwo anglikańskie. Przeciwko licznym
przywilejom tych grup występowali także purytanie (radykalny odłam
kalwinizmu).
Na tak trudny okres w stosunkach społeczno – politycznych przypadło panowanie
Karla I Stuarta (1625 – 1649), który dążył do wprowadzenia absolutyzmu. Władca ten nie
zwoływał parlamentu i starał się samodzielnie podejmować decyzje.
 Zła sytuacja w armii zmusiła Karola I do zwołania parlamentu (1640 r.), który miał uchwalić podatki
na wojsko. Jednak zebrany parlament wystąpił przeciwko królowi, zmuszając go do podpisania aktu, w
którym zobowiązał się nie rozwiązywać parlamentu bez jego zgody. Armia królewska została
rozwiązana, a podatki nałożone i pobierane bez zgody parlamentu uznano za nielegalne. Było to początek
wojny między królem i parlamentem (wspieranym przez nową szlachtę, burżuazję i purytanów). Na
czele wojsk parlamentu stanął Oliwier Cromwell.
Rewolucja w Anglii
 Po klęsce wojsk królewskich (1645), Karol I został uwięziony w Londynie. O jego
dalszym losie miał zadecydować parlament. Część zgromadzonych chciała wprowadzenia
monarchii parlamentarnej, inni zaś domagali się całkowitego jej zniesienia i
wprowadzenia republiki. W 1649 r. parlament skazał króla na śmierć. Został on publicznie
ścięty, a Anglia stała się Republiką.
W 1649 r. Karol I Stuart został publicznie ścięty.
W 1649 r. parlament podjął uchwałę, że źródłem władzy jest lud, a parlament najwyższą
władzą. Jego postanowienia mają moc prawa. Rozwiązana została Izba Lordów, a jednym
źródłem prawa miała być Izba Gmin. Były to początki republiki.

Obrady Izby Gmin

 Zmiany ustrojowe w Anglii w okresie rewolucji w 1649 r.

Ponieważ stwierdzono na podstawie doświadczenia, że urząd króla o władzy skupionej w rękach osoby jest w tym
narodzie oraz w Irlandii niepotrzebnym ciężarem i niebezpieczeństwem dla wolności, pewności i interesu publicznego
narodu; że władzy i prerogatywy królewskiej używano przeważnie gwoli ujarzmienia poddanych i uczynienia z nich
niewolników; że z natury rzeczy każda osoba wyposażona w taką władzę usiłuje we własnym interesie wzmóc ją
kosztem słusznej wolności ludu i własną wolę i potęgę wynieść ponad prawo, by stosownie do swej chęci móc ujarzmić
całe królestwo: przeto postanawia się na mocy władzy niniejszego parlamentu, że żadna osoba nie ma nadal piastować
ani wykonywać urzędu króla. (...)
Izba Gmin zgromadzona w parlamencie, stwierdziwszy przez nazbyt długie doświadczenie, że Izba Lordów jest
bezużyteczna i niebezpieczna dla narodu angielskiego i że nie powinna nadal istnieć, zarządza i postanawia, że Izba
Lordów w parlamencie ma być odtąd całkowicie zniesiona i usunięta. (...)
Na mocy swej władzy obecny parlament postanawia i ogłasza, że naród angielski wraz z wszystkimi dominiami i
terytoriami doń przynależnymi ma być odtąd rzecząpospolitą i wolnym państwem. Rządy spoczywać mają przy
najwyższej władzy narodu, przedstawicielach ludu w parlamencie i mianowanych przez nich ministrach i mają być
sprawowane dla dobra ludu, a bez króla lub Izby Lordów.
Karol II Stuart
 Panowanie Karola II (1660 – 1685) oraz jego brata – Jakuba II (1685 – 1688) nie
ustabilizowało sytuacji w Anglii. W sporze o następstwo tronu ukształtowały się dwa
stronnictwa, które dały początek późniejszym partiom politycznych. Torysi uważali, że
prawo do korony nabywa się poprzez urodzenie, Wigowie zaś, że parlament ma prawo do
sprzeciwu i zmiany następstwa tronu.

Jakub II Stuart
 Jakub II Stuart starał się wzmocnić swoją władzę, co doprowadziło do oporu ze strony parlamentu.
Ostatecznie w 1688 r. parlament, w którym większość mięli wigowie, wezwał do objęcia władzy
Wilhelma III Orańskiego z Niderlandów. Wilhelm wylądował w Anglii z oddziałami wojskowymi
ogłaszając, że w czasie jego rządów o wszystkim będzie decydował parlament. Zjednało mu to poparcie
większości poddanych. Wydarzenie to zostało nazwane ,,sławetną rewolucją” (lub ,,chwalebną
rewolucją”), ponieważ dokonał się ona szybko i właściwie bezkrwawo.

Wilhelm Orański
 W 1689 r. parlament uchwalił ,,ustawę o prawach”, która ostatecznie
objęła to wszystko, czego dokonał rewolucja : parlament stał stał się
najwyższym organem władzy, król oraz ministrowie byli odpowiedzialni
przed parlamentem. Anglia stała się monarchią parlamentarną,
wyprzedzając inne kraje o ponad 100 lat.
Podsumowanie