Farkındalık Yolcuğunda

Kendimizin Keşfi:

Güçlerimiz, Güçlüklerimiz

Araş. Gör. Dr. Gizem Beycan Ekitli

EÜ Hemşirelik Fakültesi
Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği AD.
Rüzgarın nasıl estiği fark etmez,
Farkı yaratan
kanatlarınızı nasıl açtığınızdır.
 FARKINDA OLMA
Algıları Kendi varlığı ve
çevresiyle temas
içinde olması,
Duyguları
bu temastaki
Düşünceleri
rolü ve etkisini
kavrayabilmesidir.
Davranışları
 Bu keşif yolculuğu
geçmiş, şimdi ve gelecekle şekillenir.

ec ek
G el
di
Şi m
iş
eçm
G
 FARKINDALIK ALANLARI

• Kendi iç dünyasının farkına varma

• Diğer insanların farkına varma

• Evrendeki bütünlüğün farkına varma

Yolculuk benle başlar…
• Benlik Kavramı (Self Concept)
• Benlik Saygısı (Self Esteem)
• Beden İmgesi (Body Image)
• Benlik İdeali-İdeal Benlik (Ideal Self)
 BENLİK KAVRAMI (SELF CONCEPT)

• Bireyin benlik kavramı, kendisi ile ilgili

farkında olduğu tüm bilgileri kapsar.

• İnsanlar benlik kavramları ile doğmazlar.

• Örneğin «sizi tanımlayan 3 kelimeyi

seçin!»

13.07.2024 7
 BENLİK KAVRAMI (SELF CONCEPT)

Kendisi ile ilgili emin olduğu

tüm bilgileri kapsar.

• İnsanlar benlik kavramları ile doğmazlar.

Gelişim dönemlerinin her aşamasında yavaş
yavaş gelişir ve netleşir.
Birdenbire ortaya çıkmaz.
 C. Rogers'a göre,
Olumlu bir benlik kavramı için,
“koşulsuz sevgi” gerekir.

«Yaptığın davranış kötüydü,

onun cezalandırılması gerekir,
ama unutma ki sen değerlisin.
Seni seviyor ve önemsiyorum."
 HS. Sullivan

• Önem verdiği insanlardan etkilenmektedir.

• Ailesinin onunla ilgili görüşleri ile benzerlik
göstermektedir.

Değer görür, kabul edilirse…

Yok sayılır, eleştirilirse…

 Onlar bize nasıl
bakarsa kendimize
öyle bakmaya
eğilimliyiz.
 Ergenlik ve Yetişkinlik Dönemi,

• Çocukların kendi benlik kavramları konusundaki

belirsizlik, lise yıllarında en yüksek noktaya ulaşır.

Kimlik
Ergenlik Dönemi Karmaşası
•

• Araştırmalara göre benlik kavramı yetişkinlik

yıllarında netleşmeye başlar ve yaşlılıkta netleşir.
 BENLİK SAYGISI (SELF ESTEEM)

• Benlik kavramından duyulan memnuniyetin

bir göstergesidir.
• Bireyin kendi değeri ile ilgili bireysel yargısı,
bireysel algısıdır.
Benlik Saygısının Gelişimsel Değişimi

Benlik saygısı, “ben ve diğerleri” olmak

üzere iki temel kaynaktan oluşur.

İçsel Dışsa
Odak l
lı Odak
lı
Dış oDaklılık
Gereğinden
fazla
 Benlik Saygısının Gelişimsel Değişimi
•Çocuk, benlik saygısını iki yaş civarında
farklı düzeylerde deneyimlemeye başlar.
•Çocuğun benlik saygısının oluşmaya
başlamasının ilk belirtileri;

o Anne ve babası ile zıtlaşması,

o Bağımsız olma ve çevresini keşfetme isteğidir.
 Bağımsızlık denemelerinin
başarısızlığa uğraması,
başarılı olmak kadar
önemlidir!

Çünkü başarısızlık; gerçekçi

bir benlik yapılanmasını
sağlar, toleranslı olmayı ve
kendini affedebilmeyi
öğretir.

Yeniden denemek ve
öabalamak için
başarısızlığa gereksinim
vardır!

13.07.2024 18
• Benlik saygısı yüksek olan bireyler:
– Yaşamı anlamlı bulur,
– Yaşama önem verir,
– Kişilerarası ilişkilerinde daha esnek olurlar.
 Benlik Saygısı Yüksek Kişiler:

«Hata yapabilirim. Bunların üstesinden

gelebilir ve sorumluluğunu alabilirim.
Bu benim değerimi azaltmaz.»

13.07.2024 20
13.07.2024 21
 Benlik Saygısı Düşük Bir Birey

Eleştiriye
tahammülü
düşük

13.07.2024 22
 BEDEN İMGESİ (BODY İMAGE)

• Beden kavramı ya da beden imgesi,

bireyin kendi bedenine yönelik algıları
bütünüdür.
 BEDEN İMGESİ (BODY İMAGE)

• Beden imgesi dinamik bir kavramdır.

Yeni algılamalar ve yaşantılarla değişmektedir.

 Beden İmgesinin Gelişimsel Değişimi

• Yeni doğan bebeğin bir beden imgesi yoktur.

• Çocuk büyüdükçe, farkındalığı artar ve
bedeninin bölümlerini keşfetmeye başlar.
• Başlangıçta, bedenini diğerleri ile aynı
olduğunu gören çocuk, daha sonra farklılıkları
algılamaya başlar.
• Oyun çocukluğu döneminde, çocuğa bir ayna
verilirse, kendisini aynada izlemekten hoşlanır.
• Böylece çocuk, kendisine ait bir bedeni
olduğunu farkeder ve ilkel bir beden imgesi
oluşur.
 Okul Çocuğu ve Ergenlik Dönemi

• Okul çağında:
• Çevresinden aldığı geri bildirimler
doğrultusunda kendi görüntüsünü
değerlendirir.
• Ergenlikte:
• Ağırlık, boy ve fizik güçte artış görülür.
• İkincil cinsiyet özellikleri ortaya çıkmaya
başlar.
 Yetişkinlik ve Orta Yaş Dönemi
• Yetişkinlikte, birey, bedenini ve beden
fonksiyonlarını tanır.
• Kendi bedeni üzerinde kontrol sağlar.
• Orta yaşta, farklı beden bölümleri farklı hızlarda
yaşlandığı için yeni zorluklarla karşılaşılır.
• Birey, bedeninin eskiden olduğu gibi iyi
çalışmadığını farkeder.
• Saçların beyazlaması, derideki kırışıklıklar, hormonal
değişiklikler gibi...
13.07.2024 28
• Beden imgesi cinsiyetler arasında farklıdır.
(Araştırmalarda erkeklerin beden imgeleri,
kadınlardan daha gerçekçi, net ve sabit olabileceği
bildirilmiştir.)
• Sizce NEDEN??

13.07.2024 29
13.07.2024 30
13.07.2024 31
BENLİK İDEALİ - İDEAL BENLİK

KİM OLMAK
BEN KİMİM? İSTİYORUM?

BEN NE
YAPIYORUM?

NE YAPMAK
İSTİYORUM?
 Benlik idealinin oluşması;
• Çocuklukta başlar.
• Bireyin önem verdiği kişilerden, toplumsal
yargılardan etkilenir.
• Zamanla kendi benlik idealinin temelini
oluşturur.
DEĞERLER
 Benlik Kavramı - Benlik İdeali - Benlik Saygısı

• Bireyin benlik kavramı, benlik ideali ile

örtüşmüyorsa, bireyin benlik saygısı düşük ()
olacaktır.
• Bireyin benlik kavramı, benlik ideali ile
örtüşüyorsa, benlik saygısı yüksek ()
olacaktır.

Olumlu bir Gerçekçi bir Özsaygı

ben algısı ben hedefi Özsevgi
 Kendini olduğun gibi sevmek
her şeyinle sevmek

«Ben böyleyim, işinize geliyorsa!»

 Bu bizi diğerleriyle olan
ilişkilerimizdeki farkındalık
sorumluluğuna getirir.
Kişilerarası ilişkilerin başlaması ve
gelişebilmesi için bireylerin temelde
beklediği ilk ve tek şey “GÜVEN”
duymaktır.
Güven insanların;
 Sorumlu,
 Sadık,
 Dürüst,
 Duyarlı
 Düşünceli olmalarıyla yakından ilgilidir.

Kendi beklentileriyle
başkalarının beklentileri arasında
denge kurabilir.
 Kendine Güvenen Kişiler

Başkalarına da güvenir.
Hayatı ve geleceği olumlu algılar.
Kendine değer verir.
Bağımsız kararlar alıp, uygulayabilir.
 Girişkenlikleri artar…

 Yardım ya da bilgi için soru sorabilir.

 Görüşlerini değiştirme, hata yapma ve bazen de
kendilerinden beklenmediği gibi davranma hakları
olduğunu bilir.
 Mükemmel olmadığı bilir, kendisini sever.
 Deneme, yaşama, hata yapma cesareti gösterir.
“Hayır”,
“Bilmiyorum”,
“Anlamadım” veya hatta
“Yapmam” diyebilir.

Bunları yaparken kaybetmeyi göze alabilir!

 Sonuçta sizin
yapmanız
gereken şeyi
başkası yaparsa
sonuç hiç de
umduğunuz gibi
olmayabilir
13.07.2024 47
 Girişken Kişilerin Özellikleri

 Kendisini rahat hissedeceği, doyumlu

ilişkilere sahiptir.
 Yaşamını belirlediği şekilde değiştirir.

13.07.2024 48
Bireyin sosyal etkileşimlerinde zaman zaman güven
veya güvensizlik hissetmesi sağlıklı bir kişilik gelişimi
için son derece önemlidir.

AŞIRI VE SINIRSIZ KİMSEYE

GÜVEN GÜVENMEME
«Hata yapabilirim. Bunların üstesinden
gelebilir ve sorumluluğunu alabilirim.
Bu benim değerimi azaltmaz.»
KENDİNE
GÜVEN

BAŞKALARINA
GÜVEN

İÇTENLİK
 Güven ilişkisini sağladığımızda

kendimizi doğru ifade etme riskini almak için

kendimizi yeterince güçlü hissederiz.

Ben bunu söylesem de sevilebilirim- ilişkimize

güvenirim.
O buna rağmen beni sevmeye devam eder - ona
güvenirim
O gitse de ben buna değerim- kendime
güvenirim.
 HOŞGÖRÜ

Bir bireye ait olan bütün

Hoşgörü inanç, düşünce ve
eylemlerinin ne olursa
olsun kabul etme, içe
sindirme

Hoşgörü Boyun Eğici Davranış

Kişinin eleştiriye karşı aşırı
duyarlı olması
Esneklik ve
Onaylanma ihtiyacının fazla hoşgörü
olması tutumunu
etkiler.

Düşük benlik saygısını

13.07.2024 55
 HOŞGÖRÜ

‘SEN YAPTIKLARINDAN DAHA DEGERLİSİN!'

demektir.

13.07.2024 56
 Hoşgörü neden
önemli?

13.07.2024 57
13.07.2024 58
13.07.2024 59
 Hoşgörüyü bitirmeden hemen önce…

13.07.2024 60
Sağlıklı ve dengeli ilişkiler,
düşünce ve davranışların
birbirine uyumlu ve
gerçeğe uygun şekilde
işlemesiyle mümkündür ve
bu uyumun sağlanmasında
duygusal süreçler
temel rol oynamaktadır.
Duygular;
• doğru yer,
• zaman ve
• kişide kullanılır ve
uygun şekilde yönlendirilirse
kişisel, sosyal ve mesleki pek çok alanda
güçlü birer araç haline gelir.
Doğası gereği zor yönetilebilen duyguların genellikle
kötü ve yararsız olduğuna ilişkin
genel bir yanılgı mevcuttur.

sıklıkla bastırılmaya ve engellenmeye çalışılan öfke,

etkili yönetilemediği durumlarda
kişinin kendisine ya da çevresine yönelik
hayati sonuçlar doğuracak davranışlara
yol açabilmektedir.
65
Uyumlu şekilde düzenlenen öfke yanıtı organizmayı
olası bir iç ve dış etkene karşı uyarma işlevi görür ve
hayatta kalma yeteneğiyle ilişkilidir.

 Çatışma çözümünde motivasyon sağlar,

 Kişilerarası ilişkilerde açık iletişim ve doyum
verici ilişkiler sağlar,
 Üretkenliği arttırır ve
 Yeni baş etmelerin öğrenilmesinde öncülük eder.
67
ÖFKE DÜŞMANLIK

Düşmanlık: Öfkenin kronikleşmiş halidir.

SALDIRGAN
ÖFKE
DAVRANIŞ
69
 Doğru yer
Doğru zaman ve
Doğru kişiye karşı

Öfkeyi Öfkeyi içe atma +

düzenleme = Öfkeyi dışa yansıtma +
Öfkeyi kontrol etme

Dengeli kullanabilme becerisi

• Toplumda erkeklerin daha sık öfkeli olduğu ve
öfkeyi düzenlemenin erkeklerde kadınlara
göre daha zor olduğu gibi hatalı bir kabul
bulunmaktadır. Toplumsal cinsiyet rolleri
nedeniyle erkeklerin öfkeli olmaya ‘hakkı’
olduğu düşünülmektedir.

72
• Toplum erkeğe daha dışa dönük bir öfke
ifadesini yakıştırmakta, kavga eden ve
saldırgan erkeği yüceleştirmekteyken
öfkelenen kadını küçümsemekte ve
ahlaksızlaştırmaktadır.

73
• Cinsiyet, öfkeye değil öfkenin nasıl ifade
edildiğine etki eder. Problem çözme becerisi,
empati düzeyi ve strese dayanıklılık arttıkça
öfke daha etkili düzenlenebilir ve yaygınlıkla
kadınlar bu alanlarda erkeklere oranla daha
beceriklidir. Bu nedenle kadınların daha çeşitli
duygu düzenleme stratejileri kullanmaya
eğilimli olduğu bilinmektedir.

74
75
Öfkeyi doğru şekilde
düzenleyebilmek
onun bastırılmasını
ya da
saklanmasını değil,
tanınmasını
gerektirir.
77
 Duygular koruyucudur.
Ama onlara sığınamazsın!
KENDİNİ KEŞFETME YOLCULUĞUNDA
HARİTANIZ
 KENDİNİ TANIMA PENCERESİ

• Farkındalık kavramını
anlamak için en sık
kullanılan yöntem
Johari penceresidir. Sizinle İlgili Her Şey
13.07.2024 81
 Farkındalığı Geliştirmede Kullanılabilecek
Teknikler

• İç Görü/ İç Gözlem
• Geri Bildirim Alma
• Farklı Deneyimlerin Öğrenilerek Uygulanması
• Rol Play/ Oyun
 Kendimizi Tanımada;
• Başkalarının verdiği geribildirimlere açık
olmamız,
– Hem olumlu
– Hem de olumsuz geri bildirimler
• Kendimizi ifade edebilmemiz,
• İyi bir dinleyici olmamız,
• İlettiklerimizin yarattığı etkinin farkında
olmamız gereklidir.
• Düşünce ve duyguların açığa çıkması için
“istekli” ve “objektif ” olmaya özen
gösterilmesi gerekir.
Ne kadar derseniz
Her şey yeteri kadar
Herkes ederi kadar GÜÇ
Olmuyorsa bir yere kadar

Bunun kararını size verdirecek olan:

Bilişsel , duygusal, sosyal ve spiritüel zekanızı dengeli
kullanabilme becerinizdir.
En büyük gücünüz,
güçsüz olduğunuz
kanadı görme
cesaretinizdir.
Bir ileri bir geri her adım bu kapının ardı demek
Sonunda boğulmak olsa da benim o sularda yüzmem gerek
Anahtar deliğinden görünen bu küçücük manzara …
Sana yetiyorsa yetsin benim o sularda yüzmem gerek
 TEŞEKKÜRLER
13.07.2024 90