İnternet Gazeteciliği-4

Doç. Dr. Simge Deniz DEMİREL

Dijital Medyada Çeşitli Habercilik
Uygulamaları
1. Blog Gazeteciliği:
• İnternetin yaygınlaşması başka bir fenomeni daha gündeme
getirmiştir. Bireyler kendilerine ait web siteleri (bloglar) oluşturdukları,
yazdıkları 'haber' metinleri ile dünya çapında ulaşılabilir oldukları için
gazetecilik karakterine yakın bireysel siteler ortaya çıkmaktadır. Bunun
sonucu olarak, profesyonel gazetecilik ile amatör etkinlikler arasındaki
sınır giderek belirsizleşmektedir (Alver, 2007: 238).
• Türkçe karşılığı "ağ günlüğü" olan blog sözcüğü, web ile log
kelimelerinin birleşmesinden oluşmuştur.
• Blogları modern medya çağının yeni bir aşaması olarak değerlendiren
Atikkan ve Tunç (2011: 11), blogların şimdiye kadar bilgiyi kontrol
etme gücüne sahip olan büyük geleneksel medyayı zorlamaya
başladığını belirtmektedir.
• Gazetecilik mesleği yeniden tanımlanmaktadır. Bir internet sitesi ve
verecek haberi olan herkes, bir blog sayfası açarak birçok günlük
gazete ve aylık derginin eriştiği okuyucu sayısından daha fazlasına
ulaşabilmektedir. Blog yazarları, medyanın haber ve bilgi konusundaki
geleneksel eşik bekçiliği rolüne meydan okumaktadır.
• Blog gazeteciliği, gündem oluşturmak için hazırlanmış ve kişilerin
katkıda bulunmasına açık olan bireysel gazetecilik sitelerine verilen bir
isimdir. Blog gazeteleri, çok sayıda güncel gelişme ve olayın
yorumlanarak belgelenmesi işini üstlenmektedir.
• Blog gazetelerinin yazılı basına oranla en büyük avantajlarından biri
olayları neredeyse gerçek zamanlı bir biçimde aktarabilmesidir. Blog
gazeteciliğinin diğer önemli özelliği ise olay aktarımındaki sürekli
yorumlama yetenekleriyle toplumun belleğini canlı tutmayı
başarabilmeleridir.(Pembecioğlu,2010:10)
• Bloglar takipçileriyle bir etkileşim içinde anlam üretmekte ve
demokratik bir konumlandırma ile kendini ifade etme ve ağ kurma
faaliyetini zenginleştirmektedirler.
• 2009 yılında Pcw Araştırma Merkezi'nin okuma alışkanlıkları üzerine
yaptığı bir çalışma da bu eğilimi doğrulamaktadır. Bu araştırma
sonuçlarına göre güç giderek gazetelerden gazetecilere kaymaktadır.
Okurlar, e-mail, blog, sosyal medya gibi araçları kullanarak, geleneksel
konulardan uzaklaşmakta ve bağımsız yazarları takip etmektedirler.
(Atikkan ve Tunç,2011:52)
• Bloglar bireylerin internet üzerinden günlük tutmaları amacıyla
hazırlanmış olsalar da günümüzde daha çok web üzerinde habercilik
yapmak amacıyla kullanılmaktadır.
• Yurttaş haberciliği kavramı içerisinde ele alınabilecek blog aracılığı ile
habercilik hızla artmaktadır. Bloglarda, haber sitelerinden farklı olarak
sadece blog sahibi değil, üye kullanıcılar da bilgi ve haber girişi
yapabilmektedir. Bu nedenle bloglar birçok haber sitesine haber
atlatmaktadır.
• Kimi blog yazarları, yerel gazetelerden ya da gazetecilerden daha
yoğun bir şekilde takip edildiğinden etki altına aldıkları geniş okuyucu
ve izleyici kitlesine sahiptirler.
• Takipçiler, bu blog yazarlarını adeta kanaat önderi olarak görmekte,
önemli olaylara ilişkin düşüncelerini takip etmektedirler. Bazı
şirketlerin blog yazarlarıyla özel anlaşmalar yaptıkları ve bu
kullanıcıları kendi pazarlama planları içerisine kattıkları görülmektedir.
• Günümüzde, blogların geleneksel gazeteleri kıyasıya bir rekabete
zorladığını, hatta kendilerini yeniden yaratmaya ya da dönüştürmeye
mecbur bıraktığını ifade etmek mümkündür.
2. Video Ağ Günlüğü (Vlog) Gazeteciliği
• Bu medya türü aynı ortamda radyo, televizyon, gazete gibi farklı
geleneksel mecraları aynı anda etkileşimli sunarak melez bir medya
türünün doğmasını sağlamıştır.
• Önce resim paylaşımı, sonra ses paylaşımı ve en sonunda da video
görüntü paylaşımı gerçekleşmiştir. Yüksek internet hızı gerektiren
video paylaşımının yaygınlaşması ise video yayıncılığının önünü
açmıştır. Video paylaşımının yaygınlaşması ile video tabanlı internet
yayıncılığı yapan ortamlar vlog siteleri açılmıştır (Kuyucu,2013:175).
• Video kameraların günlük hayat içinde yoğun kullanılmasıyla birlikte
insanlar çektikleri videoları, video blog sitelerine yüklemeye
başlamışlardır. YouTube gibi siteler kullanıcılarının videolarını ücretsiz
olarak yüklemelerine ve paylaşmalarına imkan vermektedir.
• Video blog sitelerinden sadece kullanıcılar değil, kurumlar,
üniversiteler, medya kuruluşları ve markalarda bu sitelerde video
paylaşımında bulunmaktadırlar. Bu siteler sahip oldukları bazı
özellikler nedeniyle sosyal ağ sitelerine de benzemektedir.
• Haberlerin yayın süreleri ve sıraları uydu, sayısal televizyon, vlog
ortamları, internet gibi yeni medya teknolojilerinin ortaya çıkışına
kadar geleneksel medyada belirli bir zamana ve yayın akışına bağlı
kalmaktaydı. İzleyiciler kendisine sunulanla yetinmek durumundaydı.
Yeni medya ile bu durum değişmiştir.
• İzleyiciler çeşitlendirilmiş bir haber sunumu içerisinde kanalları ve
videoları seçme, izleme süresini belirleme, istediği videoyu istediği sıra
ile izleme, istediği videoları istediği zaman izlemek için kaydedebilme,
haber videoları arasında karşılaştırma yapabilme imkanlarına
kavuşmuştur. (Törenli,2005:97)
3. Podcast Gazeteciliği
• Podcasting kavramı dizi halindeki videolar ve radyo programları gibi
dijital medya ürünlerinin, bilgisayar ve taşınabilir cihazlara internet
aracılığı ile aktarılabilecek şekilde yayınlanmasıdır.
• İnternet aracılığı ile indirilen bu dosyalar ise podcast olarak
adlandırılmaktadır. Podcast kavramı, müzik, söz ya da seslerin
kaydedilmesi sonucunda oluşturulan ses dosyasıdır. Podcast dosyaları
kaydedilirken bir bilgisayar, mp3 oynatıcısı ya da dijital medya
oynatıcısının tanıyacağı bir ses formatında kaydedilmektedir.
(Kuyucu,2014:214)
• Podcast hazırlamak için bir bilgisayar, uygun ses kayıt programı,
mikrofon ve internet bağlantısı, kullanıcıların kendi ses kayıt
programlarını oluşturmaları için yeterli olmaktadır. Günümüzde
podcastler ile birlikte ses dosyalarının yanı sıra görüntü dosyaları da
paylaşılabilmektedir.
• Geleneksel medya üzerinden dinlenen içerik yayınlandığı gün ve saat
dışında ancak kanal o programı yayınlarsa izlenebilmektedir. Podcast
teknolojisinde ise kullanıcı içeriği ne zaman isterse o zaman
dinleyebilmektedir. Diğer bir deyişle podcastte zaman kısıtlaması
bulunmamaktadır.
• Geleneksel medya üzerinden yayınlanan programda bir çok hedef
kitleye hitap edilmektedir. Bu yüzden haberler, hava durumu, farklı
zevklere hitap eden konulara yer verilmektedir. Oysa podcast
üzerinden hazırlanan programda direk hedef kitlenin zevklerine uygun
içerik sunulmaktadır. (Dumanlı Kürkçü,2016:147)
• Podcast ile sunulan içerikte birey ya da kurum kendi yayın kurallarını
kendisi belirlemektedir.
• Podcast'ler, web üzerinde yapılan sesli yayınları kapsamaktadır. Birçok
haber örgütü ve gazeteci, özellikle de geleneksel radyolar, iPod'lara ya
da MP3 çalarlara indirilebilen sesli yayınlar üretmektedirler.
• Diğer taraftan bir mikrofonu, dijital kayıt cihazı ve bazı yazılımları olan
herkes internet yayını yapabilmektedir.
• Pek çok yayıncı kuruluş klasik yayınlarının yanı sıra takipçilerine
podcast ile de ulaşmaktadır. Ayrıca Türkiye’den birçok blog yazarının
da podcast yayını bulunmaktadır.

• Yine geleneksel gazeteler de kurumsal web siteleri üzerinden haber

yayınına ilişkin sürekli güncellenen son haber içeriklerini podcastler ile
ses dosyaları halinde okurlarına sunmaktadırlar.
4.Drone Haberciliği
• Drone, uzaktan kumandalı veya otonom eylemler gerçekleştirmek
üzere programlanmış uçan bir araç olarak tanımlanabilir. Gazetecilikte
drone’lar genellikle uçan robotlar veya kameralı drone’lar olarak ifade
edilmektedir.
• Erişim imkânı zor olan alanlarda habere ilişkin görüntü elde edebilmek
için kullanılan drone, habere çeşitli yönlerden kolaylık sağlamakla
birlikte, içeriğin zengin bir şekilde elde edilmesine imkân tanımaktadır.
• Drone’lar; protestolar, seller, yangınlar, savaşlar ve su altı
operasyonları gibi haber olaylarını görüntülemek için muhabire
olağanüstü fırsatlar sunmaktadır (Gynnild ve Uskali, 2018:1).
• Haber kuruluşları son zamanlarda haber görüntüsü elde edebilmek
için pek çok haber hikayesinde drone’lardan yararlanmaktadır.
• Ayrıca herkes tarafından kolayca öğrenilip kullanılabilen drone’lar
yurttaş gazeteciliği bağlamında alternatif bir medya aracı olma özelliği
taşımaktadır. Bununla birlikte drone kullanımına mahremiyet ve
güvenlik gibi konular bağlamında eleştiriler de getirilmektedir.
5. Robot Gazeteciliği
• Gazetecilik ve bilgisayar mühendisliğinin birbirine yakınlaşmasıyla
gazetecilikte yapay zeka kullanımı başlamıştır. Yapay zekanın
gazetecilikte kullanılmasıyla insan gazetecilerin yanında robot
gazetecilerden yararlanılmaya başlanmıştır.
• Geliştirilen özel algoritmalar ile yapay zekaya sahip robot gazeteciler
hafızalarındaki yazım dili algoritmalarını yine insanlar tarafından
oluşturulan anahtar kelime şablonlarıyla birleştirmektedirler.
• Haberle ilgili 5N1K detaylarını, istatistikleri ve diğer verileri bir araya
getiren robot gazeteciler, hızlı işletim sistemi ile dakikalarla hatta
saniyelerle ifade edilen zaman dilimlerinde haberi yazmaktadırlar.
Özellikle yazarların kısa sürede yayına hazırlayamayacağı haberlerde,
son dakika haberlerinde ve mesai saatleri dışında gerçekleşen
gelişmeler ile basın kuruluşları tarafından robot gazetecilere giderek
daha ılımlı yaklaşılmaktadır (Kalsın, 2016:87).
• Robotların yazdığı haberler, başta ABD olmak üzere diğer ülkelerde de
dikkatleri üzerine çekmeyi başarmıştır.
• Robot gazeteciler genellikle rutin ve verilere dayalı olan meteoroloji,
doğal afet, finans, gayrimenkul, suç ve spor haberlerini eski klişelerle
güncel verileri harmanlayarak yazmaktadır.
• Editörlerin doğru haber şablonlarını hazırlaması ve anahtar
sözcüklerini de doğru seçmesi halinde robot gazetecilerin bu şablonlar
ve anahtar sözcüklerden faydalanarak daha derinlemesine haberler
üretebilmesi de mümkündür.
• Günümüzde gerek geleneksel medyada, gerekse internet medyasında
sıklıkla etik kurallar ihlal edilerek haber yapılmaktadır. Yapay zeka bu
noktada da devreye girmektedir. Ayrıca, haber metinlerini dil kullanımı
açısından kontrol ederken, yanlış söylemleri de ortaya çıkarmakta ve
haberleri tarafsız, pozitif ve negatif olarak kategorilere ayırmaktadır.
• Robot gazeteciler, insan gazetecilere haber atlatmayı da
başarmışlardır. California’da gerçekleşen bir deprem, olayın meydana
gelmesinden üç dakikadan daha az bir zaman sonra, Los Angeles
Times gazetesinin kullandığı Quakebot tarafından haber ajanslarına
ulaştırılmıştır.
• Habercilik sektöründe robot gazetecilerin internetten otomatik olarak
derlediği verilerle oluşturduğu haber içeriklerinde kimi zaman fikri
haklar gibi etik sorunlar da yaşanmaktadır.
• Diğer yandan, robotların yazdığı haberlerde bulunulabilecek yalan,
yanlış veya eksik bilgilerin hukuki anlamda kimin ya da kimlerin
sorumluluğunda olacağı belirsizliğini korumaktadır.
Yararlanılan Kaynaklar:
• Akyazı, A. « Gazetecilikte Dijitalleşme ve Haber Üretimine Yansıması:
Robot Gazeteciler», Dijital Medya ve Gazetecilik, Ed. Olcay Uçak,
Eğitim Yayınevi, 2018.
• Durgeç, P. «Yeni Medya Düzeni ve Dijital Habercilik: Kaynak ve Alıcı
Bağlamında Bir Araştırma, Doktora Tezi, 2016.
• Zinderen, A., Kutluhan Fırıncı, D., «Dijital Çağda Habercilik», İletişimde
Dijitalleşme, Ed. Serpil Kır Elitaş, Detay Yayıncılık, 2021.