MESLEKİ ETİK

MESLEKİ ETİK
Dr. Öğr. Üyesi Büşra Ceyhan

Sağlık Bilimleri Fakültesi
2022-2023 Bahar Dönemi
Mesleki Etik
 Ahlaki gelişim süreci
15.07.2024 www.istun.edu.tr 2
Mesleki Etik
Ahlaki Gelişim Sürecine Giriş

 Ahlak; bir toplumda iyi ya da kötü olarak kabul
edilen davranışları belirleyen yazısız kurallar
bütünüdür.
 Ahlak kelimesi Latince kökenli olup (morale);
insanın doğru ve yanlış, olumlu ve olumsuz, iyi
ve kötü olarak nitelendirdiği davranışlarıyla
ilgilidir.
Mesleki Etik
Ahlaki Gelişim Sürecine Giriş

 Bir toplumun düzeninin sağlanabilmesi
insanların belli kurallara uygun davranmasına
bağlıdır.
 İşte bu kuralların bir kısmı AHLAKİ KURALLAR
dır.
Mesleki Etik
 Gelenek, görenek, töre ve adetler ahlakın bir

bölümünü oluştururlar.
 Ahlak kuralları, değişen toplumsal kurallar
karşısında daha esnektir ve daha kolay
değişebilme özelliğine sahiptir.
Mesleki Etik
 Ahlak; toplumsal bir olgudur.
Mesleki Etik
 Ahlak, kişi vicdanının belirli hareketleri,

“doğru” ve “iyi” olarak nitelendirmesidir.
 Toplum içinde de ahlak; kişilerin
benimsedikleri ve uymak zorunda
bulundukları davranış biçimleri veya kurallar
bütünüdür.
 Ahlak, en iyi yaşama şeklinin ne olduğunu
tespit etmeye çalışır.
Mesleki Etik
 Ahlakla benzerlik gösteren bilimlerden biri de

hukuktur.
 Hukuk; yazılı emir ve yasaklardır.
 Ahlak ise, yazılı emredici özelliği olmayan,
toplum tarafından genel kabul görmüş kurallar
bütünüdür.
Mesleki Etik
 Ahlaki değerlerden yoksun bir hukuk düşünülemeyeceği gibi,

ahlaki değerlerle çatışan bir hukuk da işlevsel olmaktan
uzaktır.
 Ahlak ve hukuk kuralları arasındaki fark; ahlak kurallarının
dağınık, örgütlenmemiş nitelikte olmasına karşın, hukuk
kurallarının toplu, örgütlenmiş ve sistemli olmasıdır.
Mesleki Etik
 Ahlak ve hukuk kuralları arasında yaptırım farkı vardır.

 Ahlakın asıl yaptırımı, ayıplama, kınama, dışlama ve bireyin
vicdanı olmasına karşılık, hukukun; devletin gücü ile
uygulanan maddi zorlayıcı yaptırımları vardır.
Mesleki Etik
Ahlaki Gelişim Modeli

 Ahlak gelişimi ya da etik yargılama sistemleri, insanın
psikolojik yapısı ile yakından ilgilidir.
 Çocukluktan başlayarak ahlak basamaklarının gelişmesi
üzerine ayrıntılı çalışmalar yapan Psikolog Kohlberg’in
geliştirdiği Bilişsel Ahlaki Gelişim Modeline göre birey; gelenek
öncesi, geleneksel ve gelenek ötesi olmak üzere üç düzey
içinde altı evreden geçerek ahlaki gelişimine ulaşır.
Mesleki Etik
 Gelenek Öncesi Dönem

 1. dönem: İtaat ve ceza evresi (Bağımlı evre)
 2. dönem: Saf çıkarcı evre (Bireycilik çıkara dayalı alışveriş
evresi)
 Geleneksel Dönem
 3. dönem: İyi çocuk eğilimi evresi
 4. dönem: Kanun ve düzen eğilimi evresi
 Gelenek Sonrası/Üstü Dönem
 5. dönem: Sosyal kontrat (toplumsal sözleşme) ve yasaya
uygunluk evresi
 6. dönem: Evrensel ahlaki ilkeleri eğilimi evresi
Mesleki Etik
Gelenek Öncesi Dönem

 Kohlberg’e göre dokuz yaşından küçük çocukların çoğu bu
düzeydedir.
 Ayrıca birçok ergen ve yetişkin suçlu da bu düzeydedir.
 Birey; iyi-kötü, doğru-yanlış gibi kültürel kural ve değerlere
açıktır.
 Ancak bunları; ceza-ödül gibi fiziksel sonuçlarına göre veya bu
kuralları ortaya koyan kimselerin fiziksel gücüne göre
değerlendirir.
Mesleki Etik
 1. dönem: Bağımlı evre (İtaat ve Ceza Evresi)

 Bu dönemdeki birey, bir davranışın iyi ya da kötü olduğunu
davranışın sonuçlarına ve yetişkinlerin bunu nasıl göreceğine
bakarak belirler.
 Eğer bir davranış cezalandırılıyorsa “kötü”, cezalandırılmıyorsa
“iyi” dir.
 Bu dönemdeki bireyler için doğru olan ve doğru olanı yapma
nedenleri, cezadan kaçınmak ve kurtulmak için ceza ile
desteklenmiş kuralları çiğnemekten uzak durmak ve
otoritelerin, yetkiyi elinde tutanların gücüne itaat etmektir.
Mesleki Etik
 Komşunun bahçesine dayak yiyecekleri için girmezler,

girememeleri gerektiğinden değildir.
 Başın derde girmemesi için kişilere ve eşyalara fiziksel zarar
vermekten de kaçınırlar.
 Bu dönemde birey, otoritenin üstün gücüne itaat ettiği ve
otoritenin bakış açısını kendisininkiyle karıştırdığı için bu
döneme bağımlı ahlak dönemi de denilebilir.
Mesleki Etik
 Bu dönemde, çocukla yetişkinler arasındaki iletişim biçimi,

çocuğa karşı geliştirilen davranış kalıpları, onun temel ahlaki
değerlerinin de oluşumunu belirlemektedir.
 Yalan söylediği için kınanan bir çocuk, babasının bir başkasına
yalan söylediğini gördüğünde çelişkili duygular yaşamaktadır.
Bu davranışı anlamlandırmada güçlük çekebilmektedir.
 Bu tür yaşantılar, bilinçaltı süreçler yoluyla çocukta şöyle bir
algının yerleşmesine neden olabilir: “yalan söylemek için
büyümek gerekir” ya da “yalan söylenebilir ama kimse yalan
olduğunu bilmiyorsa” gibi..
Mesleki Etik
 2. dönem: Saf Çıkarcı Evre (Bireycilik ve çıkara dayalı alışveriş

evresi)
• Bu dönemdeki birey için doğru davranış, kişinin
gereksinimlerini gideren, doyuran davranıştır.
• Bu dönemde birey, ödüllendirilen davranışları yapar,
cezalandırılanlardan çekinir.
• Birey, herkesin farklı çıkarlarının olduğunun ve bunlara sahip
çıkıldığının farkındadır.
• Doğruyu yapma nedeni, kendi gereksinim ve çıkarlarına
hizmet etmektir.
• Bu döneme “araçsal amaç” dönemi de denilebilir.
Mesleki Etik
Geleneksel Düzey
 Bu düzeydeki bireyler, başkalarının standartlarını
içselleştirmeye başlamışlardır.
 Başkalarının beklentilerine uymak isterler.
 Başkalarından kasıt, çevrelerindeki bireyler ve toplumsal
düzen kavramıdır.
 Bu düzeydeki birey, otoriteyi benimsemiştir ancak sorgulamaz.
 Ergenlerin ve yetişkinlerin çoğu bu düzeydedir.
Mesleki Etik
 3. dönem: İyi çocuk eğilimi evresi

 Bu dönemdeki birey için iyi davranış, başkalarını memnun
eden, onlara yardımcı olan veya onlar tarafından takdir edilen
davranıştır.
 Arkadaş grubunun, çevrenin veya seçilen referans grubunun
doğru kabul ettikleri, bu dönem içindeki birey için doğrudur.
 Kendisine yakın olanların beklentisine veya yaygın davranış
kurallarına uyma ön plandadır.
 Yapılan davranışlar, sonuçlarına göre değerlendirilmekten
ziyade niyete göre değerlendirilir.
Mesleki Etik
 On yaşındaki bir çocuk, “büyük çocuklar yaptığı için”

bakkaldan birşeyler çalabilir veya “iyi insanlar böyle şeyler
yapmadığı için” çalmayı reddedebilir.
 Kendisinin ve başkalarının gözünde iyi bir kişi olma gereksinimi
doğruyu yapma nedenlerinden birisidir.
Mesleki Etik
 4. dönem: Kanun ve düzen eğilimi evresi

 Bu dönemdeki birey için önemli ve doğru olan davranış,
görevini yapmak, otoriteye saygı göstermek ve kurallara,
yasalara uymaktır.
 Kurulu sosyal düzen eleştirilmeden kabul edilir.
 Yasalar toplumun iyiliği için vardır ve insanların barış içinde
birlikte yaşamasına yardımcı olurlar.
Mesleki Etik
Gelenek Sonrası/Üstü Düzey

 Bu düzeye ergenlikte veya yetişkinlikte ulaşılabilir ya da hiçbir
zaman ulaşılamaz.
 Bu düzeyde, geçerliği ve uygulanırlığı olan ahlaki değer ve
ilkeleri, bunları ortaya koyan grup veya kişilerden bağımsız
olarak tanımlama çabası görülür.
 Birey, kendi seçtiği, üzerinde düşündüğü ahlak ilkelerine göre
yargılarda bulunur ve kişisel otorite oluşturur.
Mesleki Etik
 5. dönem: Sosyal kontrat (Toplumsal sözleşme) ve yasaya

uygunluk evresi
 Bu dönemdeki bireye göre doğru davranış, insan hakları ve
toplum yararı gözetilerek toplum tarafından incelenip kabul
edilmiş ilkelere uygun davranıştır.
 Yasal görüş kabul edilmekle beraber, topluma daha fazla yarar
sağlayabilmek için yasaların değişebileceğine inanılır.
 Yasa ve düzen insanın iyiliği içindir.
 İnsana hizmet etmeyen ve ona karşı pozitif düşünmeyen bir
yasa ve düzen düşünülemez.
Mesleki Etik
 6.dönem: Evrensel ahlak ilkeleri eğilimi evresi

 Bu dönemde, doğru ve yanlış, sosyal düzenin yasa ve
kurallarıyla değil, kişinin kendi vicdanıyla ve kendi geliştirdiği
ahlak ilkeleriyle tanımlanır.
 Bu ilkeler, adalet ilkelerini, insan haklarını ve insana saygıyı
içermektedir.
 İnsan yasa ve düzenin üzerindedir.
 Herşey onun için ve onu mutluluğa eriştirmek içindir.
 Yasalar, kişiden kişiye toplumdan topluma değişmez.
 İnsan, evrensel iyi ve güzele ulaşmayı hedefler.
Mesleki Etik
Sonuç olarak, Kohlberg’e göre ahlak gelişimi, yukarıda verilen

dönemlerin sırasına göre olur ve sıralama değişmez.
 Çünkü her dönemde, bir önceki dönemde erişilenlerin bir
sentezi yapılır ve onun ilerisine erişilir.
 Ancak her birey, 6. döneme kadar çıkmayabilir.
 Kohlberg’in hazırladığı öyküler kullanılarak, beş farklı
toplumda, 10-16 yaş arasındakiler üzerinde ve iki toplumda,
11-20 yaş arasındakiler üzerinde yapılan araştırmaların
sonucunda, yetişkin bireylerin çoğunun 4. dönemde kaldığı
bulunmuştur.
SMY255 Mesleki Etik
 Öte yandan kültürel farklılıkların, bu hiyerarşik sırayı

etkilemediği, değiştirmediği; toplumsal şartların ve kültürün,
sadece bireylerin bu evreler arasındaki ilerleme sürecini
etkilediği ileri sürülmektedir.
 Toplumsal şartlar, yargı yeteneğinin gelişmesini hızlandırabilir,
yavaşlatabilir veya durdurabilir, ancak gelişim sırasını
değiştiremez, evreler kültürden bağımsız bilişsel yapılardır.
Mesleki Etik
 Kaynaklar/Referanslar
 Bahar, E. (2014). Meslek etiği. Ankara: Detay Yayıncılık.
 Kutlu, H. A. (2020). Meslek Etiği. Ankara: Nobel Yayıncılık.
TEŞEKKÜRLER
Dr. Öğr. Üyesi Büşra Ceyhan

Sağlık Bilimleri Fakültesi
2022-2023 Bahar Dönemi

MESLEKİ ETİK - 2.ders-bölüm 1

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

MESLEKİ ETİK - 2.ders-bölüm 1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Dr. Öğr. Üyesi Büşra Ceyhan

 Ahlaki gelişim süreci

Ahlaki Gelişim Sürecine Giriş

Ahlaki Gelişim Sürecine Giriş

 Gelenek, görenek, töre ve adetler ahlakın bir

 Ahlak; toplumsal bir olgudur.

 Ahlak, kişi vicdanının belirli hareketleri,

 Ahlakla benzerlik gösteren bilimlerden biri de

 Ahlaki değerlerden yoksun bir hukuk düşünülemeyeceği gibi,

 Ahlak ve hukuk kuralları arasında yaptırım farkı vardır.

Ahlaki Gelişim Modeli

 Gelenek Öncesi Dönem

Gelenek Öncesi Dönem

 1. dönem: Bağımlı evre (İtaat ve Ceza Evresi)

 Komşunun bahçesine dayak yiyecekleri için girmezler,

 Bu dönemde, çocukla yetişkinler arasındaki iletişim biçimi,

 2. dönem: Saf Çıkarcı Evre (Bireycilik ve çıkara dayalı alışveriş

 3. dönem: İyi çocuk eğilimi evresi

 On yaşındaki bir çocuk, “büyük çocuklar yaptığı için”

 4. dönem: Kanun ve düzen eğilimi evresi

Gelenek Sonrası/Üstü Düzey

 5. dönem: Sosyal kontrat (Toplumsal sözleşme) ve yasaya

 6.dönem: Evrensel ahlak ilkeleri eğilimi evresi

Sonuç olarak, Kohlberg’e göre ahlak gelişimi, yukarıda verilen

 Öte yandan kültürel farklılıkların, bu hiyerarşik sırayı

Dr. Öğr. Üyesi Büşra Ceyhan

You might also like