MESLEKİ ETİK

MESLEKİ ETİK
Dr. Öğr. Üyesi Büşra CEYHAN

Mesleki Etik
 Etik Teorileri
15.07.2024 www.istun.edu.tr 2
Mesleki Etik
Etik Teorileri
 Bu bölümde etik teorileri, genel çerçevede ele
alınarak her teorinin temellendirmesi ve aralarındaki
farklara yer verilecektir.
 Etiğin, ahlak felsefesinde araştırma düzeyleri
genellikle, normatif etik, metaetik ve betimleyici etik
olarak üç ayrı düzeyde incelenmektedir.
Etik
Normatif
Meta Etik
Etik
Şekil 1. Etiği sınıflandırmada kullanılan temel etik teoriler
Mesleki Etik
 Betimleyici etik
Norm bildirmek ya da kural koymak yerine, insanların
eylemlerini gözlemleyerek sonuçlarını tasvir etmeye
yarayan bir etik koludur.
Buna göre, ahlaki eylem bağlamında olması gereken
yerine olan olgularla ilgilenmektedir.
Mesleki Etik
Fakat bunları yaparken iyi-kötü yargılamasında

bulunmamaktadır.
Söz konusu yaklaşımda etik, ahlaki olgu veya olaylara
dışarıdan bakarak onları bilimsel bir tasvirle
açıklamaktadır.
Mesleki Etik
İkinci olarak etik ilkeleri de içine alan etik teorilerle ve

ahlaki kurallarla “Ne olmalı?”, “Nasıl davranmalı?” ve
“Doğru/yanlış nedir?”, “İyi/kötü nedir?” gibi sorulara
yanıt arayan Normatif (kuralcı) etik ele alınacaktır.
Mesleki Etik
 Normatif etik
İnsanlara neyin doğru ve yanlış olduğu, belirli
durumlarda ne yapıp yapmamaları gerektiği, neyin iyi
ve kötü olduğu hatta hayatlarını nasıl sürmeleri
gerektiğiyle ilgili bilgi vererek insanların ahlaki
eylemleri için norm ve düzenleyici ilkeler
getirmektedir.
Mesleki Etik
 Etik düşünüşün 3. düzeyi ise, analitik veya eleştirel

etik olarak da tanımlanan Metaetik’tir.
 Metaetik
Normatif etiğin koymuş olduğu ahlaki yargılar üzerine
konuşarak, bu yargılarda geçen kavramları analiz
ederek bu kavramlarla yargıların anlamlarını,
birbirleriyle etkileşimlerini incelemektedir.
Mesleki Etik
 Daha somut bir anlamla, etik standartların,

değerlerin, ilkelerin ve teorilerin doğrulanıp
doğrulanamayacağını, bunların doğasını ve ahlak
terimleri ile ilgili kavramların anlamlarını
araştırmaktadır.
 Bunu yaparken de “Niçin iyi?” ya da “Biz belirli bir
eylem için iyi veya doğru derken ne demek
istiyoruz?” gibi sorulara yanıt arayıp, aynı zamanda
davranışlara anlam verme ve doğrulama ile ilgili
teorik konularla ilgilenmektedir.
Mesleki Etik
Yapılan başka bir sınıflama ise sonuç odaklı olup

olmamaya dayanmaktadır.
Normatif etik teorilerin içerisinde sayılan bu
sınıflandırmayı TELEOLOJİK ve DEONTOLOJİK yaklaşım
olarak ele almaktayız.
Teleolojik yaklaşım, bir eylemin etiğini kararın
sonuçlarını gözlemleyerek tanımlar (sonuç),
deontolojik yaklaşım ise kararın sürecini
gözlemleyerek tanımlar (yöntem).
Mesleki Etik
 Etik kavramı nispeten sübjektif bir özellik taşıdığından

ve dönemsel değişimlere uğradığından dolayı farklı
yaklaşımlar öne sürülebilmektedir.
 Bu anlamda davranışların temelinde yatan nedenler
ve davranışların sonuçları ön plana çıkmakta ve
değerlendirmeler genelde bu temelde yapılmaktadır.
Mesleki Etik
1. Teleolojik Yaklaşım
 Bu yaklaşımda en yüksek faydayı sağlayacak
seçeneğin doğru olduğu kabul edilir.
 Teolojik yaklaşım, davranışların ve alınan kararların
ortaya koyduğu sonuçlarla ilgilenmekte, davranış ve
kararların sonuçlarını önemsemektedir.
 Buna göre bir bireyin kararı çok sayıda insana fayda
sağlıyorsa etiktir.
Mesleki Etik
 Teleolojik teori için genelde iki sınıflama yapılır.

 İlki, sadece birkaç sonuçsalcının savunduğu egoizm
olarak adlandırılan bireyci yaklaşımdır.
 Egoizme göre doğru eylem, tüm alternatif sonuçlar
göz önüne alındığında bu alternatifler arasından
bireyin çıkarını maksimum yapan yani bireye en
yüksek faydayı veya en az zararı veren sonucun
olduğu eylemdir.
Mesleki Etik
 İkinci tür ise sonuçsalcıların birçoğu tarafından

savunulan ve doğru eylemin sadece tek bir birey ile
yani “ben” ile ilgili olduğu savını reddeden faydacılık
teorisidir.
 Faydacılığa göre, doğru olan eylem, bütünün
(toplumun) çıkarını maksimum yapmalıdır.
 Çok sayıda insana en fazla faydayı sağlayacak
kararın doğru karar olduğunu savunur.
Mesleki Etik
 İlk olarak karardan etkilenecek taraflar için muhtemel

seçenekler değerlendirilir.
 Sonraki aşamada, söz konusu taraflar içerisinde
çoğunluğu oluşturan gruba en fazla faydayı
sağlayacak davranış biçimi ortaya çıkarılır.
Mesleki Etik
2. Deontolojik Yaklaşım
 Bu yaklaşımda karar, faaliyet ve davranışların
sonuçları yerine, uygulanan ilke ve kuralların
doğruluğu dikkate alınarak verilir.
 Deontolojik etik, kuralcı etik ya da görevci etik olarak
da bilinmektedir.
Mesleki Etik
 Deontolojik teoriler, “vicdan” kavramı üzerine

yoğunlaşmaktadır ve karar veren birey davranışın
ortaya çıkardığı olumlu ya da olumsuz sonuca
bakmaksızın rahatlık hissediyorsa, bu davranış
deontolojik yaklaşıma göre etik kabul edilmektedir.
Mesleki Etik
 Deontolojistlere göre, her birey zorunluluklara

sahiptir ve bu zorunlulukları sonuçlarına bakmaksızın
yerine getirmelidir.
 Çünkü bir bireyin en önemli görevi, kabul edilmiş ve
iyi bir şekilde ortaya konmuş ahlaki standartlara bağlı
olmasıdır.
 Deontolojik yaklaşımlar, görev ve zorunluluklarda
yoğunlaştığı için mesleki etiğin büyük çoğunluğunu
oluşturmaktadır.
Mesleki Etik
Bu yaklaşım kendi içinde iki alt başlıkta

incelenmektedir;
 Ahlak ve haklar yaklaşımı
 Adaletçi yaklaşım
Mesleki Etik
2.1. Ahlak ve haklar yaklaşımı

 Bireylerin irade, gizlilik, güvenlik, yaşama gibi temel
hak ve özgürlüklerinin bulunduğu ve bunların bireyin
kararlarında göz ardı edilemeyecek değişkenler
olduğu temeline dayanır.
 Kurum ve kuruluşlar (meslek örgütleri) meslek
ahlakını ilgilendiren bir konuda karar alırken,
toplumdaki diğer bireylerin haklarına da dikkat etmek
zorundadırlar.
Mesleki Etik
2.2. Adaletçi yaklaşım

 Eşitlik, adalet ve tarafsızlık kavramları esas
alınmaktadır.
 Bu yaklaşım, özellikle meslek örgütleri için, eşitlik,
adalet ve tarafsızlık ilkeleri üzerinde kurulmuştur.
Mesleki Etik
 Hangi yaklaşım esas alınırsa alınsın, bireyin

davranışlarını etkileyen bazı faktörlerin olduğu
gerçeği değişmemektedir.
 Bireyin tüm davranışlarının iyi ya da kötü, doğru ya da
yanlış olduğunu tespit etmek için çok net ölçüler
olmamakla birlikte yaygın olarak kabul gören ortak
yargılar da yok değildir.
 Bu yargıların oluşumu ilk insandan günümüze kadar
yaşanan tecrübeler ve bilgi birikimlerinin ortak bir
sonucu olarak ortaya çıkmıştır.
Konu Başlığı
 Kaynaklar/Referanslar
 Bahar, E. (2014). Meslek etiği. Ankara: Detay Yayıncılık.
 Bezirci, M., Konuşkan Bayraktar, M.,(2017). Etik ilkeler ve Etik Eğitimi.
Konya: Çizgi Yayınları.
 Ceyhan, B., (2018). Fen bilimleri ve sınıf öğretmenlerinin teknoloji ve çevre
etiğine yönelik duyarlılıkları. [Yayımlanmış doktora tezi]. Muğla Sıtkı
Koçman Üniversitesi.
 Kutlu, H. A. (2020). Meslek Etiği. Ankara: Nobel Yayıncılık.
TEŞEKKÜRLER
Dr.Öğr.Üyesi Büşra Ceyhan

MESLEKİ ETİK - 6.ders (1)

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

MESLEKİ ETİK - 6.ders (1)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Dr. Öğr. Üyesi Büşra CEYHAN

Şekil 1. Etiği sınıflandırmada kullanılan temel etik teoriler

Fakat bunları yaparken iyi-kötü yargılamasında

İkinci olarak etik ilkeleri de içine alan etik teorilerle ve

 Etik düşünüşün 3. düzeyi ise, analitik veya eleştirel

 Daha somut bir anlamla, etik standartların,

Yapılan başka bir sınıflama ise sonuç odaklı olup

 Etik kavramı nispeten sübjektif bir özellik taşıdığından

 Teleolojik teori için genelde iki sınıflama yapılır.

 İkinci tür ise sonuçsalcıların birçoğu tarafından

 İlk olarak karardan etkilenecek taraflar için muhtemel

 Deontolojik teoriler, “vicdan” kavramı üzerine

 Deontolojistlere göre, her birey zorunluluklara

Bu yaklaşım kendi içinde iki alt başlıkta

2.1. Ahlak ve haklar yaklaşımı

2.2. Adaletçi yaklaşım

 Hangi yaklaşım esas alınırsa alınsın, bireyin

Dr.Öğr.Üyesi Büşra Ceyhan

You might also like