Bài giảng điện tử

Bài 6: Tưởng t­ượng

 Mục tiêu học tập

Sau phần học xong bài này sinh viên cần nắm được các vấn
đề sau:
Trình bày đúng khái niệm, đặc điểm của tưởng tượng.
Phân biệt được quá trình TD và TT.
Xác định đúng các cách sáng tạo hình ảnh mới trong TT.
Có kỹ năng sáng tạo ra hình ảnh mới bằng tưởng tượng.
Rèn luyện tư duy và khả năng tưởng tượng của bản thân,
đặc biệt chú ý hình thành tưởng tượng tích cực và xác định lý
tưởng của bản thân.
 6.1. Khái niệm tưởng tượng
Khi gặp một vấn đề cần giải quyết nhưng ta không có
đầy đủ các dữ liệu cần thiết để tiến hành tư duy thì đối
với nhận thức con người vẫn có thể tìm ra giải pháp hoặc
đáp án mà không cần trải qua tuần tự các bước, quá trình
này xuất hiện ở dạng cao nhất của quá trình nhận thức,
đó là tưởng tượng
Ví dụ: Hỏi sinh viên về người họ nhớ nhất khi học xa
nhà. Hãy miêu tả người đó. Hãy hình dung về hè gặp
lại người đó sẽ thay đổi như thế nào
 Tưởng tượng là gì?

Tưởng tượng là quá trình tâm lý phản ánh những cái

mới chưa từng có trong kinh nghiệm của bản thân
bằng cách xây dựng những hình ảnh mới dựa trên cơ
sở biểu tượng đã có
 Ph©n tÝch kh¸i niÖm
Lµ mét qu¸ tr×nh t©m lý
Hình ảnh mới dựa trên cơ sở những biểu tượng đã có
Hỏi: Hình ảnh mới đó là hình ảnh gì?

Chính là biểu tượng của tưởng tượng - là hình ảnh

được xây dựng lại, cấu trúc lại, biến đổi lại dựa trên cơ sở
của biểu tượng của trí nhớ.
 6. 2. Các đặc điểm của tưởng tượng

Nội dung phản ánh: cái mới, cái chưa từng có trong kinh
nghiệm của cá nhân. Ví dụ: Thế kỷ XVI – XVII, Xi-ôn-côp-
xki lần đầu tiên phác thảo ra hình mẫu con tàu vũ trụ
Phương thức phản ánh: cái mới dựa vào biểu tượng đã
có. Ví dụ: Con rồng: đầu sư tử, mình rắn, chân hổ, vẩy cá
Cơ chế sinh lý: là sự phân giải các hệ thống liên hệ thần
kinh tạm thời và kết hợp thành hệ thống mới trên vỏ não
Ví dụ: Biểu tượng về mẫu người yê u lý tưởng
 So sánh giữa tư duy và tưởng tượng

Hãy chỉ ra điểm giống nhau giữa tư duy và tưởng tượng?

Đều là mức độ nhận thức cao cấp

Cũng nảy sinh trước hoàn cảnh có vấn đề, trước

đòi hỏi mới của thực tiễn chưa từng gặp

Đều tạo ra cái mới .

Liên hệ chặt chẽ với nhận thức cảm tính

 Điểm khác nhau giữa tư duy và tưởng tượng

Trong hoàn cảnh có vấn đề, khi nào con người tư

duy, khi nào con người tưởng tượng?
T­duy T­ëng t­îng
Hoµn c¶nh cã V§ Râ rµng BÊt ®Þnh
S.phẩm míi Kh¸i niÖm, t­t­ëng H×nh ¶nh, m« h×nh
P. thøc p/¸ Ngôn ngữ, các thao tác Ch¾p ghÐp, kÕt
hîp
S¶n phÈm KN, Ph¸n ®o¸n M« h×nh, HA mới
Suy lý
 Mối liên hệ
Tư duy tạo ý đồ cho tưởng tượng
Đảm bảo tính lôgic, hệ thống hợp lý cho các hình ảnh
Kiểm tra bớt tính bây bổng, phi thực tế

Tư
duy Tưởng t­
îng

HA tưởng tượng chưa đựng và bộc lộ tư tưởng do TD tạo ra.

Vạch hướng cho TD, lấp chỗ trống tạm thời, gắn liền với cảm xúc
 6.3. Vai trò của tưởng tượng

Bằng hiểu biết của mình, cho biết tưởng tượng có vai trò
như thế nào trong đời sống và trong hoạt động nhận thức?
Hãy lấy ví dụ chứng minh?
Cần cho mọi hoạt động, hình dung trước kết quả của hoạt
động
Tạo ra những hình ảnh tươi sáng để con người vươn đến
Có ảnh hưởng lớn đến kết quả học tập và việc lĩnh hội tri
thức
 6.4. Các cách sáng tạo ra hình ảnh mới
trong tưởng tượng

Có mấy cách sáng tạo hình ảnh mới trong tưởng tượng?
Đó là những cách nào? Trong dạy học cần làm gì để phát triển
trí tưởng tưởng cho học sinh?
 Các cách sáng tạo ra hình ảnh mới
trong tưởng tượng
NhÊn m¹nh
NhÊn m¹nh CT, TP, TT
CT, TP, TT

C¸c c¸ch
s¸ng t¹o
Lo¹i suy H×nh ¶nh Ch¾p ghÐp
(M« pháng
T­¬ng tù)
Míi

§iÓn h×nh Liªn hîp

ho¸
 Các cách sáng tạo ra hình ảnh mới trong
tưởng tượng

Hãy quan sát các hình ảnh sau đây cho biết hình ảnh
đó thuộc cách sáng tạo hình ảnh mới nào trong tưởng tượng?
 Thay đổi kích thước, số lượng
Thay đổi kích thước : Thay đổi số lượng:
Người khổng lồ, tí hon Phật bà nhiều mắt, nhiều tay
 Nhấn mạnh các chi tiết, thành phần,
thuộc tính của sự vật

Cường điệu hoá

cái miệng
=> Người hay nói
 Chắp ghép (Kết dính):
Là phương pháp chắp
ghép các bộ phận của
nhiều sự vật, hiện tượng
khác nhau thành một
hình ảnh mới
Sư tử
Con rồng Rắn
Cá
Phượng
hoàng
 Liên hợp

Tạo ra hình ảnh mới

nhưng các yếu tố ban
đầu bị biến đổi, cải tổ
và nằm trong mối
tương quan mới -> là
sự tổng hợp sáng tạo
Thuỷ phi cơ = Tàu bay
+ tàu hoả
 Điển hình hoá:
- Tạo thành hình ảnh
mới phức tạp nhất, trong
đó các thuộc tính, đặc
điểm điển hình là một
đại diện của giai cấp
hay tầng lớp xã hội nhất
định được biểu hiện
trong hình ảnh mới này
 Loại suy (tương tự, mô phỏng):

Tạo ra hình
ảnh mới từ sự
tương tự của
những thao tác
lao động của đôi
ban tay, của
những sự vật có
trong tự nhiên

Hãy quan sát các hình ảnh

sau và đặt tên cho mỗi hình ảnh
 Từ những hiểu biết trên hãy rút ra ứng dụng sư
phạm cần thiết?

Mỗi một cách sáng tạo đã tạo ra hình ảnh

mới cho cuộc sống, cho lao động con người và
góp phần làm phong phú thêm kho tàng văn hoá
nhân loại. Do đó việc rèn luyện trí tưởng tượng
cho học sinh là hết sức quan trọng và cần thiết
Cảm ơn các bạn đã quan tâm theo dõi!