Biyoistatistik

2
Tanımlayıcı istatistik, çeşitli veri türleriyle ilgili bilgi edinmek için kullanılan önemli bir araçtır.
İstatistiksel verilerin analiz edilmesi ve yorumlanması, sağlık, eğitim, ekonomi, tarım gibi birçok
alanda faydalıdır. Tanımlayıcı istatistik, verilerin anlaşılmasını kolaylaştırır ve belirli karakteristik
ölçümlerle birlikte sunar.
Görsel özellik taşıyan tanımlayıcı istatistik metodları, verilerin analiz edilmesi ve yorumlanmasında
kullanılır. Bu metotlar, verilerin grafikler veya tablolar şeklinde görsel olarak temsil edilmesini içerir.
İki ana kategori altında toplanır:
Frekans Tabloları: Verilerin sıklığını gösteren tablolardır. Her bir veri kategorisi veya aralığı için kaç
kez gözlemlendiğini belirtirler. Frekans tabloları, verilerin dağılımını ve sıklığını daha açık bir şekilde
anlamamıza yardımcı olur.
Şekiller veya Grafikler: Verilerin görsel olarak temsili için kullanılan araçlardır. Grafikler, verilerin
trendlerini, dağılımlarını ve ilişkilerini görsel olarak gösterir. Örneğin, çubuk grafikleri, histogramlar,
çizgi grafikleri, dağılım grafikleri vb. şekiller grafikler arasında yer alır.
Bu görsel araçlar, verilerin analiz edilmesini ve yorumlanmasını kolaylaştırır. Ayrıca, karmaşık veri
kümelerini daha anlaşılır hale getirir ve hızlı bir şekilde bilgi edinmeyi sağlar. Tanımlayıcı istatistik,
verilerin daha derinlemesine anlaşılmasına yardımcı olur ve sonuçlarının daha sağlam bir temele
dayanmasını sağlar.
Frekans tabloları, kategorik verilerin analizinde kullanılan önemli bir araçtır. Bu tablolar, verilerin
özetlenmesini ve kategorilere göre dağılımını anlamamızı sağlar. İki temel türü vardır:
Tek Boyutlu Tablolar: Tek boyutlu tablolar, tek bir kategorik değişkenin farklı kategorilerindeki veri
sayılarını gösterir. Her bir kategoriye ait veri sayısı (frekans), bu tabloların ana bileşenlerindendir. Bu
tablolar, verilerin dağılımını görsel olarak temsil ederken aynı zamanda her bir kategori için frekansları
kolayca karşılaştırmamıza olanak tanır.
Örnek olarak, bir ankette katılımcıların yaş gruplarına göre dağılımını incelemek için tek boyutlu bir
frekans tablosu kullanılabilir. Tablo, farklı yaş gruplarına ait katılımcı sayılarını gösterir.
İki Boyutlu Tablolar (Çapraz Tablolar): İki boyutlu tablolar, iki farklı kategorik değişken arasındaki ilişkiyi
incelemek için kullanılır. Bu tablolar, bir kategorik değişkenin satırlarını ve diğer kategorik değişkenin
sütunlarını kullanarak veri dağılımını gösterir. Her bir hücre, belirli bir kategori kombinasyonuna sahip
olan veri sayısını (frekansı) içerir.
Örneğin, bir araştırmada katılımcıların hem cinsiyetlerine hem de yaş gruplarına göre dağılımını
incelemek için iki boyutlu bir frekans tablosu kullanılabilir. Bu tablo, cinsiyet ve yaş grupları arasındaki
ilişkiyi görsel olarak temsil eder.
Frekans tabloları, verilerin özetlenmesinde ve analizinde önemli bir rol oynar. Verilerin dağılımını
anlamak, eğilimleri belirlemek ve sonuçları yorumlamak için bu tablolar sıklıkla kullanılır.
Frekans tabloları, kategorik verilerin analizinde kullanılan önemli bir araçtır. Bu tablolar, verilerin özetlenmesini ve
kategorilere göre dağılımını anlamamızı sağlar. İki temel türü vardır:
Tek boyutlu frekans tabloları, bir kategorik değişkenin farklı kategorilerindeki veri sayılarını gösterir. Bu tablolar, verilerin
özetlenerek kolayca anlaşılabilir hale getirilmesine yardımcı olur. Örneğin, kesikli değişkenler için oluşturulmuş bir tek
boyutlu frekans tablosu şu bileşenleri içerebilir:
Sınıflar (Alt Gruplar, Kategoriler): İncelenen değişkenin farklı kategorileri, alt gruplar veya sınıflar olarak adlandırılır.
Örneğin, yaş grubu, cinsiyet, eğitim seviyesi gibi.
Frekanslar: Her bir sınıfa ait veri sayısıdır. Yani, o sınıfın frekans değeri, o kategoriye ait veri sayısını ifade eder.
Örneğin, bir yaş grubundaki insan sayısı.
Nispi (Oransal) Frekans: Bir sınıfın frekansının, toplam veri sayısına bölünüp 100 ile çarpılmasıyla elde edilir. Bu, o
kategorinin tüm verilere oranını gösterir. Örneğin, bir yaş grubunun tüm verilere oranı yüzde olarak ifade edilir.
Eklemeli Frekans: Herhangi bir sınıfın frekansının, o sınıftan önceki tüm sınıfların frekanslarının toplamına
eklenmesiyle elde edilir. Bu, belirli bir sınıfa kadar olan tüm veri sayısını ifade eder. Örneğin, belirli bir yaş grubuna
kadar olan insan sayısı.
Eklemeli Nispi Frekans: Bir sınıfın eklemeli frekansının, toplam veri sayısına bölünüp 100 ile çarpılmasıyla elde edilir.
Bu, belirli bir sınıfa kadar olan tüm verilerin yüzde olarak ifadesidir. Örneğin, belirli bir yaş grubuna kadar olan insanların
tüm verilere oranı yüzde olarak ifade edilir.
Bu bileşenler, tek boyutlu frekans tablolarının ana yapı taşlarını oluşturur ve verilerin analiz edilmesi ve
yorumlanmasına yardımcı olur.
Aşağıdaki örnek tabloda fertler cinsiyete göre (Kadın Erkek) tasnif edilmiştir.
Bay ve bayanların sayıları ve toplam içindeki oranları tabloda sunulmuştur.

Cinsiyet Frekans (n) Nispi Frekans (%) Eklemeli Nispi

Frekans (%)
Erkek 15 30 30
Kadın 35 70 100
Toplam 50 100
Önceki örnekteki fertler aşağıdaki tabloda kan gruplarına göre
sınıflandırılmıştır. Her kan grubundaki fertlerin sayı, % ve eklemeli %
değerleri Örnek Tabloda sunulmuştur.

Cinsiyet Frekans (n) Nispi Frekans (%) Eklemeli Nispi

Frekans (%)
A 7 14 14
B 10 20 34
AB 8 16 40
0 20 40 100
Toplam 100
Sürekli değişkenlerden frekans tablosu oluşturmak için aşağıdaki adımları izleyebiliriz:
Sınıf Sayısı (SS) Belirleme: İlk adım olarak, tabloda kaç adet sınıf olacağını belirlememiz gerekir.
Genellikle 5 ile 20 arasında bir değer seçilebilir.
Değişim Genişliği (DG) Hesaplama: Maksimum değer ile minimum değer arasındaki fark
hesaplanarak değişim genişliği bulunur. DG = Maksimum Değer - Minimum Değer
Sınıf Aralığı (SA) Hesaplama: Değişim genişliği, sınıf sayısına bölünerek her bir sınıfın aralığı
bulunur. SA = DG / SS
Sınıf Alt ve Üst Limitlerini Belirleme: Sınıf aralığı kullanılarak her bir sınıfın alt limitleri (AL) ve
üst limitleri (ÜL) belirlenir.
Sınıf Orta Değerlerini Hesaplama: Her bir sınıfın alt ve üst limitleri arasındaki orta değerler
bulunur. Bu, sınıfın (AS+ÜS)/2 veya (AL+ÜL)/2 formülleriyle hesaplanabilir.
Frekansları Belirleme: Her bir sınıfta kaç adet verinin olduğu sayılarak frekanslar elde edilir.
Ölçüm Hassasiyet Birimi (ÖHB) Belirleme: Verilerin ölçümünde kullanılan ondalık derecesini
belirlemek için ölçüm hassasiyet birimi hesaplanır. Örneğin, tam sayı ölçümlerinde ÖHB 1'dir.
Ölçüm tek ondalıkla yapılmışsa ve 0.5 birim hassasiyetle ölçülmüşse, ÖHB 0.5 olur.
Kırk öğrencinin A dersinden aldıkları notlar aşağıdaki gibidir. Bu notları
5 sınıfta frekans tablosunda özetleyiniz?
{5, 9, 15, 18, 25, 27, 29, 32, 34, 35, 36, 39, 41, 42, 45, 45, 46, 46, 46, 48,
49, 50, 50, 50, 50, 54, 55, 56, 58, 58, 63, 63, 65, 65, 66, 70, 84, 85, 85, 86}

Önce sınıf sayısı belirlenmelidir. Bu örnekte sınıf sayısının 5 olması

istenmiştir. Dolaysıyla SS=5 alınacaktır.
İkinci aşamada değişim genişliği hesaplanacaktır. 100’lük not ölçeğinde en
yüksek not 100, en düşük not 0 olacaktır. Dolayısıyla Değişim genişliği, 100-
0 = 100 dür.
Buradan Sınıf aralığı 100/5=20 olacaktır.
Sınıf limitlerinin belirlenmesinde en düşük değer ilk sınıfın alt limiti olarak
alınır ve sınıf aralığı değeri bu değerin üzerine eklenerek diğer sınıfların alt
limitleri belirlenir. Örnekte ilk sınıfın alt limiti 0’dır. İkinci sınıfın alt limiti
0+20=20, üçüncü sınıfın alt limiti 20+20=40, aynı yaklaşımla 4 ve 5.
sınıfların alt limitleri sırasıyla 60 ve 80 olarak belirlenir.
Notlar tam sayı ile ifade edildiği için bu örnekte ölçüm hassasiyet birimi,
ÖHB= 1’dir. Üst limitler için; ikinci sınıfın alt limitinden ölçüm hassasiyet
birimi çıkartılarak ilk sınıfın alt limiti belirlenir. Örneğimizde ikinci sınıfın alt
limiti 20’dir. Bu değerden ÖHB çıkartıldığında yani 20-1=19 ilk sınıfın üst
limiti olarak belirlenir. Bu değerin üzerine sınıf aralığı 20 değeri eklenerek
diğer sınıfların üst limitleri sırasıyla 39, 59, 79 olarak hesaplanır. Son sınıfın
üst limiti olarak ise maksimum değer 100 alınır.
Bir sonraki aşamada bu limitler arasındaki değerler sayılarak (limitler dahil)
her bir sınıfın frekansları belirlenir. Örneğimizde 0-19 arası 4, 20-39 arası 8,
not bulunmaktadır. Aynı şekilde 3, 4, ve 5.sınıfların frekansları sırasıyla 12, 6
ve 4 olarak belirlenmiştir.
İlk sınıfın nispi frekansı (4/40)*100= %10, ikinci sınıfın nispi frekansı
(8/40)*100= %20 olarak hesaplanır. Diğer sınıfların nispi (oransal)
frekansları sırasıyla, % 45, %15 ve %10 dur.
Eklemeli frekanslar her sınıfın frekansı üzerine kendinden önceki sınıfların
frekansları eklenerek hesaplanır. İlk sınıfın eklemeli frekansı 4’dür. İkinci
sınıfın eklemeli frekansı, 8+4=12, 3. sınıfın eklemeli frekansı, 4+8+12=30
şeklinde hesaplanır.
Eklemeli nispi frekanslarda eklemeli frekanslarda olduğu gibi her sınıfın nispi
frekansı üzerine, önceki sınıfların nispi frekansı eklenerek (10+20=30,
10+20+45=75 vb.) hesaplanır.
Son sınıfın eklemeli frekansı toplam fert sayısını (örneğimizde 40) ve son
sınıfın eklemeli nispi frekansı her zaman 100 olmalıdır.
Sınıf aralığı eşit alınan ve yukarıda bir örneği verilen (SA=20) tabloların
oluşturulması daha kolaydır ve yaygın olarak kullanılırlar. Ancak her zaman
öngörülen veri sınıflandırması bu tip tablolarla sağlanamaz. Bu nedenle sınıf
aralığı eşit olmayan frekans tabloları oluşturulur.

Sınıflar AL – ÜL Frekans Nispi Eklemeli Eklemeli

(Notlar) (Not Aralığı) (n) Frekans Frekans Nispi
(%) (n) Frekans (%)
1 0-19 4 10 4 10
2 20-39 8 20 12 30
3 40-59 18 45 30 75
4 60-79 15 15 36 90
5 80-100 10 10 40 100
Toplam 40 100