19.

YÜZYILDA OSMANLI SOSYAL

HAYATTAKİ DEĞİŞMELER
İzleyeceğiniz videoda;

Osmanlı Devleti’nde
hangi değişimler
olmuştur, not alınız.
Ulaşım ve Haberleşme (Sayfa 110 ve 111’i açınız)

1) Avrupa’da ilk başarılı demiryolu 1830’da hangi ülkede açılmıştır?

2) Avrupalı devletler demiryolu ulaşımına neden önem verdiler?
3) Osmanlı Devleti’ndeki Anadolu’nun ilk demir yolu hattı neresidir? (Tabloya
bakınız)
4) Osmanlı Devleti’nde demiryolu faaliyetleri neden yabancılara bırakılmıştır?
5) Berlin-Bağdat Demiryolu Projesi ile Almanya neyi amaçlamıştır?
6) Hicaz Demiryolu hangi hükümdar dönemindedir?
7) Hicaz Demiryolu’nun amaçları nelerdir?
Ulaşım ve Haberleşme

1)Avrupa’da ilk başarılı demiryolu 1830’da hangi ülkede açılmıştır?

İngiltere
2) Avrupalı devletler demiryolu ulaşımına neden önem verdiler?
Gelişen sanayilerine altyapı sağlamak, ürettikleri ürünlerini pazarlamak, merkeziyetçi yapılarını
güçlendirmek için önem verdiler.
3) Osmanlı Devleti’ndeki Anadolu’nun ilk demir yolu hattı neresidir? (Tabloya bakınız).
İzmir – Aydın hattı
4) Osmanlı Devleti’nde demiryolu faaliyetleri neden yabancılara bırakılmıştır?
Yapım maliyetinin yüksek olması, sermaye ve kaynak yetersizliği
5) Berlin-Bağdat Demiryolu Projesi ile Almanya neyi amaçlamıştır?
Berlin’nden başlayarak Boğazları geçen ve Bağdat’a kadar uzanan demiryolu ile İngiltere’nin
sömürgeleri ile bağlantısını kesmek amaçlanmıştır?
6) Hicaz Demiryolu hangi hükümdar dönemindedir?
II. Abdülhamit
7) Hicaz Demiryolu’nun amaçları nelerdir?
İzleyeceğimiz
videoda;

Osmanlı’da ilk
telgraf ne zaman
kullanılmıştır?
Telgraf, Avrupa’da 1844 yılında icat edildi.
Osmanlı’da telgraf hattı ilk kez1855’te kurulmuş, bu
hat İstanbul’u Avrupa’ya bağlamıştır.

Osmanlı Devleti, telgrafı uzakta olan vilayetler

üzerinde bir denetim aracı olarak kullanmıştır.
Böylece merkezi otorite ülke genelinde
sağlanacaktı.

Osmanlı Devleti’nde telgraf ilk önce demiryolu

haberleşmesi ve tren seferlerini kontrol etmek için
kullanılmıştır.

Telgraf hattının ilk kurulduğu yerlerden biri de

Çanakkale idi, bölgedeki telgraf bağlantısı
İstanbul’da 1859’da, İzmir ile ise 1865’te
tamamlandı.
Sayfa 113’ü açınız.

Osmanlı Devleti’nde Avrupa devletleriyle siyasi ve

askeri rekabet çerçevesinde açılan eğitim
kurumlarının isimlerini bulunuz.
 Osmanlı Devleti’nde Modern Eğitim Kurumları
Hendesehane Mühendishane-i Bahr-i Hümayun

 I. Mahmut döneminde aslen Fransız olan Conte  1770 yılında Osmanlı donanmasının Ruslar
de Bonneval Müslüman olarak Humbaracı tarafından yakılması üzerine Kaptanıderya
Ahmet adını almış, onun çalışmalarıyla 1734’te Hasan Paşa yeni ve güçlü bir donanma kurmak
Hendesehane kurulmuştur. için 1775’te İstanbul’da Mühendishane-i Bahr-i
 Çağdaşlaşma hareketinin ilk kurumudur. Hümayun’u açmıştır.
 Modern askeri teknikler hakkında eğitim  I. Abdülhamit döneminde açılan bu okulda
verilmiştir. yabancı dil, pozitif bilimler eğitim verilmiş, ilk
 Tercüme edilen kitaplar ile ilk defa modern hocaları da Hasan Paşa ve Baron de Tott
matematik Osmanlı ülkesine girmiştir. olmuştur.
 1750’de humbaracılar ve yeniçerilerin tepkisi  Mühendishane-i Bahri Hümayun günümüzde
nedeni ile kapandı. Deniz Harp Okulu adı ile varlığını
sürdürmektedir.
Mühendishane-i Berri Hümayun
(Kara Mühendishanesi)
 III. Selim tarafından 1795’te İstanbul Eyüp’te
Nizam-ı Cedid ordusuna destek amacıyla
kurulmuştur.
 Okul, humbara, istihkam ve mühendislik
olmak üzere üç bölümden oluşmuştur.
 Bu okul için Avrupa’da hoca ve kitaplar
getirilmiştir.
 Mezunlarının askeri ocaklara subay olarak
atandığı bu okul 1914 yılına kadar devam
etmiştir.
Mekteb-i Harbiye
 II. Mahmut döneminde Asakir-i Mansure-i
Muhammediye Ordusu’na subay yetiştirmek
amacıyla 1834’te İstanbul Maçka’da
kurulmuştur.
 Okulda Türk hocalar ile yabancı subay ve
uzmanlar görev almıştır.
 Okul programında logaritma, matematik, cebir,
ahlak, harita, astronomi, tarih, coğrafya,
Fransızca dersleri okutulmuştur.
 1936 yılında Ankara’ya taşınan okul
günümüzde Milli Savunma Üniversitesi’ne
bağlı olarak eğitim ve öğretime devam
etmektedir.
Mekteb-i Tıbbiye Mekteb-i Mülkiye

 II. Mahmud döneminde Asakir-i Mansure-i  Osmanlı Devleti’nin ilk sivil yükekokulu olarak
Muhammediye Ordusunun sağlık alanındaki 1859 yılında İstanbul’da açılmıştır.
ihtiyaçlarını gidermek için 1827 yılında İstanbul  Çağdaş ve bilgili devlet adamlarının
Şehzadebaşı’nda kurulmuştur. yetiştirilmesi amacıyla kurulmuştur.
 Öğretim dili Fransızca olan okulda anatomi  Programda tarih, coğrafya, iktisat, siyaset,
dersleri modeller ve resimler yapılmıştır. muhasebe ve devletler hukuku gibi dersler yer
 1847’de Viyana Tıp Fakültesi tarafından almıştır.
Viyana’ya gönderilen öğrencilerin başarılı olması  Mezunları üst düzey devlet kademelerine
nedeniyle Tıbbiye’ye «Fakülte» unvanı atanmıştır.
verilmiştir. Bundan sonra ise Tıbbiye  1936 yılında Ankara’ya taşınan okul günümüzde
diplomalarının üzerine «Osmanlı Fakültesi» Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi
yazılmıştır. olarak eğitimine devam etmektedir.
Mesleki eğitim veren çağdaş okullar;
Sanat Mektepleri
Kondüktör Mektebi
Aşı Memurları Mektebi
Telgraf Memurları Mektebi
Rüsumat Memurları Mektebi
Dişçi Mektebi
Demiryolu Memurları Mektebi
Çırak Mektepleri
Not: II. Mahmud 1824 yılında yayınladığı «Maarif-i Sıbyan Fermanı» ile
İstanbul’da ilköğretimin basamağı sayılan sıbyan mekteplerini kız ve erkek
çocukları için zorunlu hale getirmiştir. Böylece Osmanlı’da zorunlu eğitim
dönemi başlamıştır.
Osmanlı Devleti’nde Yabancı
Okullar
Sayfa 116’yı açınız.
Osmanlı’da açılan bu yabancı
okullar ve faaliyetleri ile ilgili
kısa bir değerlendirme yazısı
hazırlayınız.
Evet evet deftere 
II.Abdülhamit döneminde;
Eğitim merkezleri sadece İstanbul ile sınırlı kalmadı.
Her vilayet merkezine maarif müdürlüğü kuruldu.
İptidai (ilkokul) mektepler, rüştiyeler (orta okul),
idadiler (lise)yaygınlaştırıldı.
5000 civarında iptidai açılırken rüştiyelerin sayısı
250’den 600’e, idadilerin sayısı 5’ten 104’e
çıkarılmıştır.
Osmanlı
Devleti
tarafından
açılan modern
okullar
II.Abdülhamit döneminde açılan sosyal yardım kurumları;
Doksana yakın gureba hastanesi açıldı. Gureba hastanelerinin önceliği
yoksul, kimsesiz, dul ve yetimlere ücretsiz sağlık hizmeti ve ilaç vermekti.
Her hapishaneye bir hastane ya da hasta odası kuruldu.
Çocuklar için etfal ve Hamidiye hastaneleri, askerî hastaneler ve akıl
hastaneleri kuruldu.
Darülaceze; engelli, yaşlı, kimsesiz, fakir, âciz, öksüz, yetim vatandaşların
barınıp korunması ve tedavisi için kuruldu (1895).
Öncelikle şehit çocuklarının ve kimsesiz çocukların barınması, eğitilmesi ve
bir zanaat öğrenmesi amacıyla Darülhayr-ı Ali kuruldu.
Korunmaya muhtaç çocukların bakımı amacıyla 1908 yılında Himaye-i Etfal
Cemiyeti kuruldu.
 Emeklilik Sistemi
İlk olarak 1866’da askerler için «Tekaüt
Sandığı» kuruldu. II. Abdülhamit döneminde
ise tüm devlet memurlarına yönelik tekaüt
sandıkları kuruldu. Yoksullar için aylık
bağlandı.
Milli ve Manevi Değerlerimiz
Dil
Aile
Bayrak
 Dil
13 Mayıs 1277’de Anadolu’daki Türk beylerinden Karamanoğlu Mehmet
Bey, “Bugünden sonra hiç kimse divanda, dergâhta, bargâhta, mecliste ve
meydanda Türkçeden başka dil konuşmayacaktır.” diyerek Türk dilinin
önemine vurgu yapmıştır. 13 Mayıs günü hâlen ülkemizde “Türk Dil
Bayramı” olarak kutlanmaktadır.
II. Murad Türkçe’nin yozlaşmasına karşı tedbirler almıştır. Türkçe ’ye Arapça
ve Farsça’dan bazı tercümeler yaptırmıştır.
Mustafa Kemal Atatürk de Türk dilinin korunmasına yönelik önemli
çalışmalarda bulunmuştur. Türkçemizi yabancı dillerin etkisinden kurtarmayı
ve dilimizin zenginliklerini ortaya çıkarmayı amaçlayan Atatürk, bu
doğrultuda 1932’de Türk Dil Kurumunun kurulmasına öncülük etmiştir.
Sayfa 121’i açınız.
Aile ve Bayrak başlıklarıyla ilgili Türk
tarihindeki yerini örneklerle açıklayınız.
Soru
Osmanlı Devleti’nde XIX. yüzyılda geleneksel eğitim kurumlarının
yanında Batı tarzında eğitim veren kurumların da açılmasının,
I. kültürel çatışmaların yaşanması,
II. eğitimde ikiliğin ortaya çıkması,
III. beşik ulemalığının yaygınlaşması

durumlarından hangilerine neden olduğu savunulabilir?

A)Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III
Soru
Osmanlı Devleti’nde XIX. yüzyılda geleneksel eğitim kurumlarının
yanında Batı tarzında eğitim veren kurumların da açılmasının,
I. kültürel çatışmaların yaşanması,
II. eğitimde ikiliğin ortaya çıkması,
III. beşik ulemalığının yaygınlaşması

durumlarından hangilerine neden olduğu savunulabilir?

A)Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III