5.

ÜNİTE
Dilek Kipi
Dilek Kipinin Hikayesi
Şart Kipi
 5A
 DİLEK KİPİ
DİLEK KİPİ
Bir işin olması ya da yapılması dileğini anlatır.
Genellikle «KEŞKE» kelimesi ile birlikte kullanılır.
Dilek kipi ile kurulan bir cümle, devamında gelen
cümle ile şart anlamı taşır.
Soru şekli ise karşısındakinin fikrini almak için
kullanılır.
Bu yaz Antalya’ya gitmek istiyorum, ama hiç param
yok.
Keşke bu yaz Antalya’ya gitsem.

Sınavdan yüksek puan almak istiyorum, ama hiç

çalışmadım.
Keşke sınavdan yüksek puan alsam.
Çok yorgunum, ama işerim bitmedi.
Keşke şimdi evde yatıp dinlensem.

Okula gitmek istemiyorum, ama yarın okul var.

Keşke yarın okul olmasa.

Bu akşam balık lokantasına gitmek istiyorum, ama

vaktim yok.
Keşke bugün balık lokantasına gitsem.
Fiil + İstek kipi (-A)
Gerçekleşmesi mümkün olan bir durumu anlatmak
için kullanılır.

Hafta sonu denize gideyim.

( Denize gitmek istiyorum ve bunun için herhangi bir
engel yok.)
Saatlerdir çalışıyoruz. Haydi biraz dinlenelim.
( Biz uzun bir süre çalıştık ve ben dinlenmemizi teklif
ediyorum. Dinlenmemiz için bir engel yok.)

Şimdi biraz film izleyeyim.

( Film izlemek istiyorum ve bunun için bir engel yok.)
Fiil + Dilek Kipi (-sA)
İstiyorum. Ama olmaz. Çünkü bir problem var.
Keşke hafta sonu denize gitsem.
( Ben denize gitmek istiyorum, ama bu mümkün
görünmüyor.)
Saatlerdir çalışıyoruz. Keşke biraz dinlensek.
( Biz uzun bir süre çalıştık ve dinlenmeye ihtiyacımız
var, ama çalışmaya devam etmek zorundayız.)
Dilek Kipi SORU (BEN/BİZ)
Emin olmadığımız bir durum karşısında, karşımızdaki
kişinin görüşünü almak için kullanırız.
Bu film için ‘’Çok güzel.’’ diyorlar. İzlesek mi?
(İzleyelim mi, izlemeyelim mi bilemiyoruz. Karar
veremiyoruz. Ne yapsak?)
Hava çok soğuk, yürüyüşe gitmesek mi?
( Yürüyüşe gidelim mi, gitmeyelim mi karar
veremedik. Ne yapsak?)

Ayşe, bu diyet programıyla bir ayda altı kilo vermiş.

Ben de denesem mi?
( Diyet yapsam mı yapmasam mı karar veremedim.
Sence ben de diyet yapsam mı?)
Dilek Kipi SORU (SEN,O,SİZ,ONLAR)
Dilek kipinin ‘’sen,o,siz,onlar’’ soru formunda;
TAVSİYE verme anlamı vardır.

Bu telefon çok pahalı, acaba al-ma-sa-n mı?

(Bence bu telefonu almamalısın.)
Bu kadar çok yemek ye-me-se-n mi?
(Bence bu kadar çok yemek yememelisin.)

Annesi onu çok özlemiş, annesini ara-sa mı?

(Bence annesini arasın.)

Çocuklar, biraz sessiz mi ol-sa-nız?

(Sizden sessiz olmanızı istiyorum. Kızgın ve iğneleyici
bir ifade.)
Dilek Kipi Soru=İstek Kipi Soru
Dilek ve istek kiplerinin soru formları aynı anlamı
ifade eder.

Akşam yemeği için tavuk kızartalım mı?

Akşam yemeği için tavuk kızartsak mı?
(Emin değiliz, kararsızız, karşımızdakinin fikrini
almak istiyoruz.)
Fiil +sA dA fiil + sA
Dilek kipi almış iki cümle var.
Ve
Arada «dA» bağlacı var.
Yan cümledeki duruma göre
Temel cümledeki eylem gerçekleşir ya da
gerçekleşmez.
Sınavlarım bit-se de ailemin yanına dön-se-m.
(Ailemin yanına dönmem sınavlarımın bitmesine
bağlı.)

Ayın 15’i gelse de maaşımı alsam.

( Maaşımı almam ayın 15’inin gelmesine bağlı.)
5B
DİLEK
KİPİNİN
HİKAYESİ
Fiil + -sA + DI + kişi eki
Ben git-se-y-di-m git-me-se-y-di-m
Sen git-se-y-di-n git-me-se-y-di-n
O git-se-y-di git-me-se-y-di

Biz git-se-y-di-k git-me-se-y-di-k

Siz git-se-y-di-niz git-me-se-y-di-niz
Onlar git-se-y-di-ler git-me-se-y-di-ler
Ben git-se mi-y-di-m? Git-me-se mi-y-di-m?
Sen git-se mi-y-di-n? Git-me-se mi-y-di-n?
O git-se mi-y-di? Git-me-se mi-y-di?

Biz git-se mi-y-di-k? Git-me-se mi-y-di-k?

Siz git-se mi-y-di-niz? Git-me-se mi-y-di-niz?
Onlar git-se mi-y-di-ler? Git-me-se mi-y-di-ler?
DİLEK KİPİNİN HİKAYESİ (BEN/BİZ)
1.PİŞMANLIK ANLAMI (BEN/BİZ)
Sınava çalışamadım ve pişmanım.
Keşke sınava çalış-sa-y-dı-m.
«Keşke»li cümle olumlu ise geçmişte yapılmadı.
Sınava çalışmadım.
Sınava çalışmadığım içim
Pişmanım.
Gençken çok sigara içtim ve pişmanım.

Keşke sigara iç-me-se-y-di-m.

«Keşke»li cümle olumsuz ise geçmişte yapıldı.
Sigara içtim.
Sigara içtiğim için
Pişmanım.
Antalya’ya gitmedim ve pişmanım.

Keşke Antalya’ya git-se-y-di-m.

«Keşke»li cümle olumlu ise geçmişte yapılmadı.
Antalya’ya gitmedim.
Gitmediğim için
Pişmanım.
Onu çok sevdim ama pişmanım.

Keşke onu çok sev-me-se-y-di-m.

«Keşke»li cümle olumsuz ise geçmişte yapıldı.
Onu sevdim.
Sevdiğim için
Pişmanım.
AVM’de çok para harcadım, pişmanım.

Keşke AVM’de çok para harca-ma-sa-y-dı-m.

«Keşke»li cümle olumsuz ise geçmişte bu iş yapıldı.
AVM’de para harcadım.
Para harcadığım için
Pişmanım.
Bugünkü toplantıya katılmadık. Pişmanız.

Keşke bugünkü toplantıya katıl-sa-y-dı-k.

«Keşke»li cümle olumlu ise eylem geçmişte yapılmadı.
Toplantıya katılmadık.
Toplantıya katılmadığımız için
Pişmanız.
2.Dilek Kipinin Hikayesi (SEN,O,SİZ,ONLAR)
Yapılan veya yapılmayan bir davranışın tam zıddı
durum isteniyor.

Keşke dün akşam bize gel-se-y-di-n.

«Keşke»li cümle olumlu ise eylem geçmişte yapılmadı.
Dün akşam bize gelmedin.
Ben, senin bize gelmeni istiyordum.
Ama sen gelmedin.
Keşke yağmur yağ-ma-sa-y-dı.
«Keşke»li cümle olumsuz ise eylem geçmişte
gerçekleşti.
Yağmur yağdı.
Ben, yağmurun yağmasını istemiyordum.
Ama yağdı.
Keşke elektrik kesil-me-se-y-di.
«Keşke»li cümle olumsuz ise eylem geçmişte oldu.
Elektrik kesildi.
Ben, elektriğin kesilmesini istemiyordum.
Ama kesildi.
3.Dilek Kipinin Hikayesi Soru Şekli
Karşı tarafın fikrini sorar.
Dün bir elbise gördüm.
Çok beğendim.
Giydim ve bana çok yakıştı.
Fiyatı da çok ucuzdu ama almadım.
Bütün gece onu düşündüm.
Sizce elbiseyi al-sa mı-y-dı-m?
(Karşı tarafın fikri soruluyor.)
Pişmanlık anlamı YOK.
Dilek anlamı YOK.
Saçlarım uzadı.
Kuaföre gittim.
Saçlarımı kestirdim.
Ama pek beğenmedim.
Sence saçlarımı kestir-me-se mi-y-di-m?

(Saçlarımı kestirdim, sence iyi mi yaptım yoksa kötü

mü yaptım?)
Ahmet, bu cazip iş teklifini kabul et-se mi-y-di?
Ahmet iş teklifini kabul etmedi.
Sence doğru mu yaptı, yanlış mı yaptı?

Bugün Demet’in doğum günü. Onu ara-sa mı-y-

dı-k?
Onu aramadık.
Sence iyi mi, kötü mü yaptık?
Dün çok hastaydınız.
Hastaneye gitmediniz.
Hastaneye git-se mi-y-di-niz?
Hastaneye gitmemekle iyi mi yaptınız, kötü mü
yaptınız?
Filmi hiç beğenmedim.
Sinemaya git-me-se mi-y-di-k?
Sinemaya gittik. Sence iyi mi, kötü mü yaptık?
4. Şart anlamı
Fiil + -sA +(-y-) +DI +kişi eki,
Diğer cümle 1. geniş zamanın hikayesi
 2.gelecek zamanın hikayesi
Öğretmen olmasaydım, doktor olurdum.
Ben şimdi öğretmenim.
Doktor değilim.
Eğer öğretmen olmasaydım.
Ama öğretmenim.
Doktor olurdum.
Türkiye’ye gelmeseydim, Mısır’da olacaktım.
Ben şimdi Türkiye’deyim.
Mısır’da değilim.
Türkiye’ye gelme şartım sağlanmasaydı,
Mısır’da olacaktım.
Şemsiyeni alsaydın, ıslanmazdın.
Islandın.
Çünkü şemsiyen yoktu.
Şemsiyeni alman şartıyla ıslanmayacaktın.

Hamarat olsaydım, yemekleri ben yapardım.

Yemekleri ben yapmıyorum.
Eşim yapıyor.
Hamarat olmam şartıyla ben yapardım.
Ama değilim.
Messi iyi oynasaydı, maçı kazanacaktık.
Ama kazanamadık.
Çünkü Messi iyi oynamadı.
Messi’nin iyi oynaması şartıyla maçı kazanacaktık.
Vaktim olsaydı, seninle İstanbul’a gelirdim.
Ama vaktim yok.
İstanbul’a gidemem.
Vaktim olması şartıyla seninle İstanbul’a gelirdim.
5 C

ŞART KİPİ
Fiil + (-mA) + zaman eki + (-y-)sA +kişi eki
1.Fiil + (-mA) + geniş zaman + sA + kişi eki
2.Fiil + (-mA) +şimdiki zaman + sA + kişi eki
3.Fiil + (-mA) + gelecek zaman + sA + kişi eki
4.Fiil + (-mA) + belirli geçmiş zaman + sA +kişi eki
5.Fiil + (-mA) + belirsiz geçmiş zaman + sA + kişi eki
1.Fiil + (-mA) + geniş zaman + sA + kişi eki
Üniversiteyi kazanırsam babam bana araba alacak.
Üniversiteyi kazanacağım.
Babam bana araba alacak.
Üniversiteyi kazanmayacağım.
Babam bana araba almayacak.
ŞART: Üniversiteyi kazanmam.
İşimiz erken biterse sinemaya gideriz.
İşimiz erken bitecek.
Sinemaya gideceğiz.
Erken bitmeyecek.
Sinemaya gitmeyeceğiz.
ŞART: İşimizin erken bitmesi.
2.Fiil + (-mA) + şimdiki zaman + sA + kişi eki
Beşiktaş’a gidiyorsan ben de seninle geliyorum.
Beşiktaş’a gidiyorsun.
Ben de seninle geliyorum.
Beşiktaş’a gitmiyorsun.
Ben seninle gelmiyorum.
ŞART: Beşiktaş’a gitmen.
Kek seviyorsan sana kek yaparım.
Kek seviyorsun.
Ben sana kek yapıyorum.
Kek sevmiyorsun.
Ben sana kek yapmıyorum.
ŞART: Keki sevmen.
3.Fiil + (-mA) +gelecek zaman + sA + kişi eki
Eğer yemek yapmayacaksak dışarıdan yemek sipariş
edelim.
Yemek yapmayacağız.
O zaman dışarıdan yemek sipariş edelim.
Yemek yapacağız.
O zaman dışarıdan yemek sipariş etmeyelim.
ŞART: Yemek yapmayacak olmamız.
Geniş zamanın şartı ile gelecek zamanın
şartının farkı nedir?
Geniş zamanın şartında İHTİMAL anlamı vardır.
Eğer İstanbul’a taşınırsam Üsküdar’dan bir ev
kiralayacağım.
İstanbul’a taşınacak mıyım?
BELKİ
İHTİMAL
Gelecek zamanın şartında PLAN ve DÜŞÜNCE
anlamı vardır. Yani planım bu yönde, düşüncem
bu yönde.

Eğer İstanbul’a taşınacaksam Üsküdar’dan bir ev

kiralayacağım.
İstanbul’a taşınacak mıyım?
Böyle bir PLANım var.
Böyle bir DÜŞÜNCEm var.
4.Fiil + (-mA) + belirli geçmiş zaman + (-
y-)sA + kişi eki
1.Şart anlamı
Ödevlerini bitirmediysen çizgi film izleyemezsin.
Ödevler bitti.
Çizgi film izleyebilirsin.
Ödevler bitmedi.
Çizgi film izleyemezsin.
ŞART: Ödevlerin bitmesi.
2. Bu form, TAHMİN anlamıyla da kullanılır.
Beni aradıysa mutlaka parası bitmiştir.
Beni aradı.
O, beni normal zamanda aramaz.
O zaman bir sorun var.
Borç isteyecek.
TAHMİN: Borç isteyecek.
Leyla partiye gelmediyse bana hâlâ kızgın demektir.
Leyla partiye gelmedi.
O, partiye gelirdi.
O zaman bir sorun var.
TAHMİN: Leyla bana kızgın.
ŞART: Leyla’nın partiye gelmemiş olması.
5.Fiil + (-mA) + belirsiz geçmiş zaman + sA +
kişi eki
1.Şart anlamı.
Bankaya para yatırmamışlarsa sınava giremezler.
Bankaya para yatırmadılar.
Sınava giremezler.
Bankaya para yatırdılar.
Sınava girebilirler.
ŞART: Bankaya para yatırmaları.
Erken rezervasyon yaptırmışsa çok ucuza tatil
yapabilir.
Erken rezervasyon yaptırdı.
Ucuza tatil yapabilir.
Geç rezervasyon yaptırdı.
Tatil pahalı olacak.
ŞART: Erken rezervasyon yaptırması.
2. Bu formun TAHMİN anlamı da vardır.
Yağmur yağıyor. Babam arabasını yıkamışsa çok
sinirlenmiştir.
Babam arabasını yıkadı.
İşi bitti.
Ama şimdi yağmur yağıyor.
Araba kirlenecek.
Babam sinirlenecek.
TAHMİN: Babamın sinirlenme İHTİMALi var.
ŞART: Babamın arabasını yıkamış olması.
Belirli geçmiş zamanın şartı ile belirsiz
geçmiş zamanın şartının farkı nedir?
Fiil + (-mA) + belirli geçmiş zaman + sA + kişi eki
İş oldu mu olmadı mı BİLİYOR.

Fiil + (-mA) + belirsiz geçmiş zaman + sA + kişi eki

İş oldu mu olmadı mı BİLMİYOR:
Annem eve gittiyse yemek yapmıştır.
Annem eve gitti mi?
Gitmedi mi?
Ben bilmiyorum.
Ama
Konuştuğum kişi BİLİYOR.
Annem eve gitmişse yemek yapmıştır.
Annem eve gitti mi?
Gitmedi mi?
Ben bilmiyorum.
Konuştuğum kişi de BİLMİYOR.
ÖNEMLİ:
A)Dilek kipinin hikayesi (-sAydI)
1. Hayali bir durum
2. Pişmanlık
Anlamında kullanılır.
Keşke okula gelseydim.
Okula gelmedim.
Pişmanım.
B) Belirli geçmiş zamanın şartı (-dıysa)
1. Şart anlamında kullanılır.

Okula geldiysen iki dakika görüşelim.

Okula geldin mi?
Gelmedin mi?
Bilmiyorum.
Eğer geldiysen görüşelim.
ŞART: Okula gelmiş olman.
İsim/sıfat + sA + kişi eki
İsim/sıfat + değil + se + kişi eki
İsim ve sıfattan sonra zaman eki kullanılmaz.

Hava soğuksa kalın giyin.

Hava soğuk değilse dışarı çıkabilirsin.
Yemek tuzluysa tencerenin içine patates at.
Yemek tuzlu değilse tuz dök.

Mutlu değilsen ondan ayrıl.

Mutluysan onunla evli kalmalısın.

Yorgunsanız oturup dinlenin.

Yorgun değilseniz biraz yürüyelim.