BİLİMSEL

ARAŞTIRMA
SÜRECİ

SUNU 4
BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE ARAŞTIRMACI

 ARAŞTIRMA

 Temelde bir arama, öğrenme ve bilinmeyeni bilinir yapma sürecidir. Bu sürecin hem zihinsel (YÖNTEM) hem de fiziksel
(EYLEM YÜRÜTME) yönü vardır. İnsanoğlu, kendisini ve çevresini tanımak, bilmek, merakını gidermek, karşılaştığı
sorunlara çözüm bulmak amacıyla araştırma yapar.
 Bilimsel Araştırma;

 Sorun bilinci oluşan konularda geliştirilen varsayımları test etmek ve sorunlara güvenilir çözüm yolları bulmak amacıyla

 Sistemli ve planlı bir şekilde verilerin toplanması

 Sınıflandırılması

 Analizi

 Sentezi

 Açıklanması

 Yorumlanması

 Değerlendirilmesi ve rapor edilmesi suretiyle bilimsel bilgi üretmeye yönelik olarak yapılan düşünsel ve deneysel çabaların
tümüdür.
BİLİMSEL ARAŞTIRMALARDA GÖZETİLMESİ GEREKEN
AMAÇLAR

 1. bir sorunu çözmek

 2. yeni bir ürün ortaya koymak

 3. yeni bir yöntem veya teknoloji ortaya koymak

 4. yeni bir bilgi ortaya koymak

 5. ekonomik yarar sağlamak

BİLİMSEL ARAŞTIRMANIN TEMEL ÖZELLİKLERİ

 1. Bilinmeyenin bilinmesi ve böylece bilime katkı sağlanması amacıyla yeni bilgiler üretir

 2. Sorunu tanımlamaya, test etmeye ve çözmeye yönelik objektif ve sistematik bir süreçtir

 3. Araştırma yöntem ve tekniklerini bilen uzmanlar tarafından yapılır

 4. Araştırma sonuçları olası tüm eleştirilere karşı dayanıklı olacak şekilde ortaya konulur

 5. Sayısal verilerin toplanması ve analiz edilmesi, araştırma sonuçlarının güvenilirliğini ve geçerliliğini artırır
BİLİMSEL ARAŞTIRMANIN TEMEL ÖZELLİKLERİ

 6. Kişisel görüşlere ve ön yargılara yer verilmez

 7. Aynı veriler ve yöntemler kullanılarak başkaları tarafından tekrarlanabilir ve denetlenebilir özelliktedir

 8. Sonuçları bilimsel olarak yorumlanmış, güvenilirlik ve geçerlilik düzeyi belirtilmiştir

 9. Aşamaları ve sonuçları ile yazılı hale getirilmiş (Rapor Edilmiş) bir çalışma bütünüdür
BİLİMSEL ARAŞTIRMA TÜRLERİ

 Bilimsel araştırmalar araştırmanın amacına ve ele alınan sorunun özelliğine göre yapılmaktadır. Buna göre araştırmalar 3’
e ayrılmaktadır
 1. Temel Araştırmalar

 2. Uygulamalı Araştırmalar

 3. Geliştirme Araştırmaları
1. TEMEL ARAŞTIRMALAR

 Temel araştırmalar «bilim, bilim içindir» anlayışıyla, daha çok akademik kurumlar ve bilim insanları tarafından yapılır.
Bu tür araştırmalarda temel amaç; uygulamada karşılaşılan sorunlara cevap vermek olmayıp, topluma gelecekte fayda
sağlamak ve bilime katkı yapmaktır.
 Temel araştırmalar, çoğu kez kontrollü koşullarda gerçek ve düşünsel varlıklara ilişkin gözlemler yapılarak, deneyler
veya modeller kurularak yapılır. Temel araştırma yapabilmek için iyi yetişmiş olmak ve kuvvetli bir düşünce gücüne
sahip olmak gerekmektedir.
2. UYGULAMALI ARAŞTIRMALAR
 Uygulamalı bilim alanlarında pratik sorunlara çözüm bulmak amacıyla yapılan araştırmalardır. Bazen bir bilimsel yasanın
güncel sorunlara uygunluğunun test edilmesi de söz konusu olabilir. Yani, üretilmiş bir bilginin denemeli uygulamasıdır.
Bu tür araştırmalarda önemli olan uygulamalarda karşılaşılan sorunları çözmektir.

3. GELİŞTİRME ARAŞTIRMALARI
 Temel ve uygulamalı araştırma sonuçlarının yeni bir materyal, araç, ürün, yöntem, sistem veya işlem geliştirmek üzere
uygulamaya konulması veya var olanların iyileştirilmesi amacıyla, endüstri ile iç içer yapılan araştırmalardır. Bu tür
araştırmalar, araştırma-geliştirme (AR-GE) etkinliği şeklinde de ifade edilmektedir.
BİLİMSEL ARAŞTIRMA SÜRECİ

 Bilimsel araştırma, birbirleriyle bağlantılı çok sayıda eylemden oluşan, sorun çözmeye yönelik bilgi üretme sürecidir. Bu sürecin aşamaları;
 1. Araştırma Konusunun Belirlenmesi
 2. Literatür Taraması ve İncelenmesi
 3. Varsayım (Hipotez Kurulması)
 4. Araştırma Yöntem ve Tekniğinin Kararlaştırılması
 5. Araştırmanın Gerçekleştirilmesi
- Veri Toplama
- Verilerin Analizi
 Hipotezin Denetlenmesi
 Yorumlama ve Sonuç Çıkarma
 Yazım ve Yayın
1. ARAŞTIRMA KONUSUNUN BELİRLENMESİ

 Araştırma sürecinin birinci ve en önemli aşaması, araştırma konusunun (sorunun) belirlenmesidir. Araştırma konusu, bir
uzman danışman tarafından belirlenebileceği gibi, kurumun öncelikli araştırma konularından seçilebilir ya da bağımsız
olarak bizzat araştırmacı tarafından belirlenebilir.
 Araştırmanın konusu, araştırmanın amacı doğrultusunda çözülmek istenen bir soruna dayanmaktadır. Dolayısıyla sorunun
ve araştırma amacının net bir şekilde ortaya konulması gerekmektedir. Sorun neyin arandığını, amaç ise neye
ulaşılacağını göstermektedir.
1. ARAŞTIRMA KONUSUNUN BELİRLENMESİ
 Araştırmada doğru konu seçimi çok önemlidir. Araştırma konusu olabilecek çok sayıda konu olabilir. Ancak, bir sorunu çözmek, bilgi
üretmek, kuramsal açıklamalara katkıda bulunmak gibi amaçlara uygun ve yapılabilir bir konu olmalıdır. İyi belirlenmiş bir araştırma
konusunun aşağıdaki özelliklere sahip olması beklenir:

 Daha önce araştırılmamış, yeni ve özgün bir konu olmalıdır

 Teorik bilgiler açısından anlamlı ve uygulama yönü olmalıdır

 Araştırmanın amacını ve sorunu net olarak ifade edebilmelidir

 Kurumun, danışmanın ve araştırmacının beklentilerine ve çalışma alanına uygun olmalıdır.

 Konu benimsenmiş ve ilgi çekici olmalıdır

 Bilimsel ve teknik açıdan yapılabilir bir konu olmalıdır

 Zaman ve finansal olanaklar bakımından araştırılabilir bir konu olmalıdır

1. ARAŞTIRMA KONUSUNUN BELİRLENMESİ
ARAŞTIRMA TÜRLERİNE GÖRE KONU BELİRLEME

 TEMEL ARAŞTIRMALARDA KONU BELİRLEME;

 Araştırma konuları temel bilim dallarında bilim sistemini tamamlamak ve bilimin gelişmesine katkıda bulunmak
amacıyla belirlenir.
 Dolayısıyla araştırma konusu, sorun bilinci oluşan alanlardan ve bilim dallarının ara kesitlerindeki konulardan
belirlenmektedir. Böylece bilinmeyenin bilinir hale getirilmesi, bilime katkı yapılması amacıyla anlamlı ve öğretici olan
konular seçilmektedir.
1. ARAŞTIRMA KONUSUNUN BELİRLENMESİ
ARAŞTIRMA TÜRLERİNE GÖRE KONU BELİRLEME

 UYGULAMALI VE GELİŞTİRME ARAŞTIRMALARINDA KONU BELİRLEME;

 Burada; uygulamada karşılaşılan sorunlar, araştırmanın konusunu oluşturmaktadır. Amaç uygulamaya yarar
sağlayacak yeni bilgiler üretmek veya bilimsel bulguları uygulamanın yararlanabileceği biçimde geliştirmektir.
 Dolayısıyla uygulamanın bilgi ihtiyacını karşılamak ve sorunları çözmeye yönelik konular seçilir.

 Araştırma konusu genellikle kurumun öncelikli araştırma konuları arasından üst yönetim tarafından verilmektedir.

 Ancak araştırmacının da sorun hakkında görüşleri alınmalı ve gerekirse konu üzerinde değişiklik yapılabilmelidir.

 Aksi takdirde kaynak israfına, emek ve zaman kaybına neden olunur ve başarıya ulaşmak zorlaşır.
KONU BELİRLEMEDE ETKİLİ FAKTÖRLER

 Araştırma konusunun belirlenmesi sırasında pek çok faktör etkili olmaktadır. İsabetli bir konu seçimi her şeyden önce;

 Araştırmacının amacına

 Konuya ilgi duymasına

 Konunun özgünlüğüne

 Bilime ve uygulamaya katkı yapmasına

 Araştırmacının bilimsel yeterliliğine

 Konuya ayrılan zaman ve maddi olanakların düzeyine vb. faktörlere bağlıdır

KONU BELİRLEMEDE ETKİLİ FAKTÖRLER

 1. Amaç ve İlgi

 2. Özgünlük

 3. Önem ve Yarar

 4. Bilimsel Yeterlilik

 5. Olanaklar ve Koşullar
KONU BELİRLEMEDE ETKİLİ FAKTÖRLER
1. AMAÇ VE İLGİ

 Araştırmacının sorun bilinci oluşturmak, bir sorunu çözmek, bir konuya ilgi çekmek, bir görüşü savunmak, yeni bilgiler
üretmek vb şeklinde tutku ile bağlandığı bir amacı olmalıdır. Aksi takdirde başarılı olamaz. Sadece verilen görevi yerine
getirmek, gelir sağlamak veya çok sayıda yayın yapmak amacıyla yapılan araştırmalardan değerli ve yararlı sonuçlar
beklenemez.
 Araştırmacı ilgi duyduğu ve sevdiği konuda istekle çalışır ve verimli olur. İlgi yokluğu yorgunluk ve bıkkınlık
oluşturarak araştırmanın başarısızlığına neden olur.
KONU BELİRLEMEDE ETKİLİ FAKTÖRLER
2. ÖZGÜNLÜK (ORİJİNALLİK)

 Araştırma konusu daha önce araştırılmamış. İlginç, yeni ve özgün bir konu olmalıdır.

 Daha önce yapılmış çalışmaların tekrarlanması boşa emek, kaynak ve zaman kaybı olacaktır
KONU BELİRLEMEDE ETKİLİ FAKTÖRLER
3. ÖNEM VE YARAR

 Araştırma sonucunda varılacak bulgular, insanlık için yararlı, bilimsel ve toplumsal gelişmeye katkı sağlayacak ve
araştırmaya değer nitelikte olmalıdır.
 Dolayısı ile bilim ve uygulama için önemli ve yararlı olacak konular seçilmelidir.
KONU BELİRLEMEDE ETKİLİ FAKTÖRLER
4. BİLİMSEL YETERLİK

 Araştırmacının eğitim-öğretim durumu, yetenek-becerisi, bilgi birikimi, deneyimleri ve bilimsel kapasitesi seçilen
araştırma konusunu incelemeye uygun olmalıdır. Yani araştırmacının sorunu çözecek bilimsel yöntem ve teknikleri
bilmesi ve belirli bir bilimsel yeterliliğe sahip olması gerekir.
KONU BELİRLEMEDE ETKİLİ FAKTÖRLER
5. OLANAKLAR VE KOŞULLAR

 Sahip olunan veya sağlanabilecek olanaklar ve koşullar (bilimsel yayın, zaman, araç-gereç, finansal olanaklar vb. )
araştırma konusunun gerektirdiği nitelikte ve yeterlikte olmalıdır.

 İlgilenilen konuda yeterli düzeyde bilimsel yayının mevcut olması ve araştırmacının bunlara ulaşabilir olması
gerekmektedir.
LİTERATÜR TARAMASI VE İNCELEMESİ

 Araştırma konusu belirlendikten sonra, araştırmaya başlanabilmesi için araştırmacının öncelikle o konuda bilinenler
sınırına ulaşması ve gerekli güncel bilimsel bilgiye sahip olması gerekmektedir. Bu amaçla bilimsel toplantılara katılmak,
uzman kişilerle görüşmek ve danışman gözetiminde öğrenim görmek gibi faaliyetler de yararlı olmakla birlikte,
hepsinden önemlisi, o alanda yapılmış bilimsel çalışmaları incelemek, okumak ve kendine mal etmektir.
YAYIN TARAMASI VE YAYIN SEÇİMİ

 Bilimsel yayın taraması yapılırken genel ve özel kütüphanelerden, yayıncı kuruluşlardan (yayınevi), elektronik
kütüphanelerden, elektronik ortamdaki arama motorlarından ve veri tabanlarından yararlanılır.

 Genel kütüphaneler hemen herkesi ilgilendiren her konuda yayınlar mevcut olmakla beraber özel kütüphanelerde bilim
dallarına özgü konular bulunmaktadır.
YAYIN TARAMASI VE YAYIN SEÇİMİ

 Yayın taramada, yayınların sonunda yararlanılan kaynaklar, kaynaklar, kaynakça, literatür listesi, bibliyografya vb adlarla
verilen listeler önemlidir. Bu listelerden yararlanmak suretiyle konuyla ilgili olarak birbirleri ile bağlantılı yayınları
belirlemek kolaylaşmaktadır.
YAYIN TARAMASI VE YAYIN SEÇİMİ

 Yayın seçiminde;

 1. Yayın yılı, yeri ve baskı sayısı

 2. Yazarın, yayınevinin ve derginin tanınmışlığı

 3. Amacı, kapsamı ve önemli bulguları

 4. Veri toplama ve değerlendirmede kullandığı yöntemler

 5. Yararlandığı kaynakların niceliği ve niteliği

 6. Objektif ve mantıklı bilgi vermesi

 7. Bilim-içerik ve yazım tekniği açısından uygun olması

YAYIN TARAMASI VE YAYIN SEÇİMİ

 İncelenen konunun kapsamı genişledikçe, ilgili yayının sayısı da artmaktadır. Genellikle sosyal bilimlerde ve düşünsel
yoldan yayın hazırlanmasında geniş bir yayın taramasına ve çok sayıda yayının okunmasına ihtiyaç varken, ölçme-
gözlem ve deney yoluyla doğal bilimlerde yapılan araştırmalarda daha az sayıda yayın yeterli olabilmektedir.
OKUMA VE NOT ALMA

 Yayın taramasından sonra, araştırma konusuyla ilgili olarak seçilen yayınlar, öğrenmek amacıyla çok dikkatli bir şekilde
okunmalıdır. Seçilen yayının önsöz, özet ve giriş bölümleri dahil tamamı okunmalıdır. Ayrıca kaynakça, dizin listesi ve
ekleri gözden geçirilmelidir.
Okuma 4 amaçla yapılmaktadır:
 Yayın hakkında genel bilgi sahibi olmak

 Yayında verilen bilgileri öğrenmek

 Bilgileri kullanmak ve uygulamak

 Yayını tanımak ve eleştirmek

OKUMA VE NOT ALMA

 Yayını ilk okuma; bilgi sahibi olmak için göz gezdirmektir

 İkinci okuma; öğrenmek için okumadır. Not alınarak dikkatlice yapılan okumadır

 Üçüncü okuma; yayında işaret konulan yerler, alınan notlar şekiller tablolar gözden geçirilir. Düşünerek bir göz gezdirme
yapılır
 Dördüncü okuma; yayında öğrenilen bilgilerin nasıl ve nerede kullanılacağını netleştirmek amacıyla yayının tamamı bir kez
daha gözden geçirilir. Özetlenir ve yorumlanır.
 Seçilen yayınların detaylı incelenmesi ve okunmasından sonra, araştırma konusunun ve sorusunun kapsamı, içeriği ve
sınırları tam olarak saptanmış olur. Konu ile ilgili yapılmış teorik ve uygulamalı çalışmalar gözden geçirilmiş, böylece
bilinenler sınırına gelinmiş ve daha önce yapılan çalışmaların tekrar yapılması önlenmiş olunur.
 Ayrıca araştırmacı sorunun çözümünde hangi yöntem ve teknikleri kullanacağını, bulgularını ne ile karşılaştıracağını, nasıl
tartışacağını ve yorumlayacağını kararlaştırmış olur.
VARSAYIM KURULMASI

 Araştırma konusu ve sorun net olarak belirlendikten sonra, sıra varsayımın kurulmasına gelmektedir. Araştırma varsayımı
(hipotezi) bir bilimsel araştırmanın gerekçesi olup, çözülmesi gereken bir soruna ve nedene dayanmaktadır. Sorunun
çözümü ile ulaşılan sonuçlara ilişkin bekleyişleri yansıtan ve test edilmesi gereken bir önermedir.
 Varsayım kurulmasına ve denetimine ilişkin ÖRNEK 1.

 Yarasanın karanlıkta etrafa çarpmadan nasıl uçtuğu ve avını bulabildiğine ilişkindir…..

 Varsayım: yarasanın gözleri çok duyarlıdır. Karanlıkta görebilir.

 Bunun için yarasanın gözleri kapatılmış ve yarasa deney odasında hatasız uçabilmiştir.

 Varsayım: Yarasanın kulakları çok gelişmiştir. Kulakları sayesinde dış çevreden aldığı algılarla karanlıkta hatasız
uçabilir.
 Kulakları balmumu ile kapatılan yarasa deney odasında sık sık duvarlara çarpmaktadır. O zaman bu varsayım
doğrulanmıştır.
 Varsayım: yarasa uçarken hafif bir vızıltı çıkarır. Çıkardığı vızıltı da dış dünyayı algılamasını sağlar.

 Çenesi bağlanan yarasanın da deney odasında duvarlara çarptığı gözlenip bu varsayım da doğrulanmıştır.
VARSAYIM KURULMASI

 ÖRNEK 2: Bir öğrenci pireyi eğitmeye kalkışır ve ATLA komutu ile sağa-sola sıçradığını gözlemler. Sonra pirenin
bacaklarını kopararak bu komuta uyup uymadığını test etmek ister .
 Sıra sıra 3 bacağını koparır yine de pire atla komutuna uygun davranış gösterir. Dördüncü bacağını koparınca atla
komutuna uymadığını ve hareketsiz kaldığını görür.
ARAŞTIRMA YÖNTEM VE TEKNİĞİNİN KARARLAŞTIRILMASI

 Araştırma varsayımı kurulduktan sonra, sıra sorunun çözümü için izlenecek yolun, yani araştırmada kullanılacak yöntem
ve tekniklerin detaylı, açık ve anlaşılır bir şekilde kararlaştırmasına ve planlamasına gelmiştir. Araştırmada kullanılacak
yöntem ve tekniklerin açık ve anlaşılır şekilde planlanması araştırmacının işini kolaylaştıracaktır. Böylece varsayımın
sınanması, araştırmanın bir yöntem dahilinde yürütülmesi ve sonlandırılması mümkün olacaktır.
 Araştırmada izlenecek yol, yöntem ve teknikler araştırma türüne, zamana, mekana ve eldeki olanaklara göre
değişmektedir. Bütün araştırmalarda izlenecek tek bir yol, yöntem veya teknik yoktur. Araştırmanın amacına ve sorunun
çözümüne uygun olmak koşuluyla en basit yol, yöntem veya teknik en iyisidir.
ARAMA İLKELERİ VE TEKNİKLERİ

 Araştırma, «karanlıkta el yordamı ile ilerlemeye, iğneyle kuyu kazmaya ve samanlıkta iğne aramaya» benzetilmektedir.

 Bu sözler araştırmanın ne kadar zor ve zahmetli bir uğraş olduğunu göstermektedir.

 NE

 NEREDE

 NASIL
ARAŞTIRMA MODELİNİN KURULMASI

 Araştırma sürecinin en zor aşaması model kurmaktır. Amaç sadece veriyi kullanan değil aynı zamanda var olan bilgi ve
varsayımlarla veri üreten bir model oluşturmaktır.
 Araştırma modeli sayesinde verilerin toplanması ve çözülmesi kolaylaşır, nesne ve olaylar bir bütün olarak kavranır ve
araştırma amacına en uygun olan yoldan ulaşılır
ARAŞTIRMANIN GERÇEKLEŞTİRİLMESİ

 Araştırma konusu ve sorun belirlenmesi, literatür taraması ve incelemesi, varsayımın kurulması, uygulanacak yöntem ve
tekniğin kararlaştırılması aşamalarından sonra, bu aşamalarda edinilen bilgilere dayanılarak araştırma planlanır ve fiilen
gerçekleştirilir.