UNIVERSITETI I PRISHTINS

FAKULTETI EKONOMIK

Tema : Hyrje dhe konceptet kye n Makroekonomi

Mentor i lnds : Sinan Ademaj
1

Punoi : Atdhe Hyseni Ilir Avdyli

EKONOMIKSI

Mirkoekonomia: sjellja e agjentve ekonomik

Makroekonomia: studimi i ekonomis n trsi Ekonomistt prdorin tri mjete: 1. Algjebra pr t siguruar se logjika sht n rregull 2. Grafikt pr t ndrtuar intuitn, dhe 3. Fjalt pr t shpjeguar rezultatet

NJ VSHTRIM I SHKURTR MBI MAKROEKONOMIN

Makroekonomia studion bashkveprimin n mes t tregjeve t t mirave, t puns dhe aktiviteveve, si dhe t bashkveprimit t ekonomis kombtare n kuadr t tregtis ndrkombtare Lihen sjelljet individuale (p.sh. nuk maten mimet n nj deg t caktuar por n ekonomin si trsi) Prdorimi i teoris n shpjegimin e fenomeneve n ekonomi Ende mbetet aktuale pyetja: A mund dhe a duhet t ndrhyj qeveria n ekonomi?
3

SHKOLLAT E NDRYSHME T MENDIMIT MAKROEKONOMIK

Duke nisur nga ajo se a duhet apo jo t ndrhyj shteti n zgjidhjen e problemeve makroekonomike; dy rryma kryesore t mendimit ekonomik

Shkollat (vitet e 60 ta)

1. Klasike ( Frideman )
-Punznia e plot -Prdorimi i plot i resurseve -Tregjet prshtaten -Ekuilibri i tregut -Agjentt ekonomik maksimizojn - Mosprdorimi i plot i resurseve ekonomike dhe ekuilibri ekonomik -Papunsia -Tregjet dshtojn -Trade-off papunsi-inflacion -Problemet e informacionit -Kosto e ndryshimit t mimeve

2. Kejnsiane (Keynes)

(vitet e 70ta) Shkolla neoklasike (Lucas, Barro, Prescott): vazhdim i asaj klasike Pamundsia e papunsis jovullnetare: cdo person i papun q deshiron t punoj do t ofroj uljen e pag derisa t gjej pun Cdo shits do t zbret cmimet derisa cmimi t siguroj shitjen e produkteve Kensianistt e rinj (Akerlof, Romer, Blanchard, Manki): vazhdim i teoris s Keynes-it

QLLIMET E QEVERIS/TREGUESIT
MAKROEKONOMIK
QEVERIA QENDRORE

Instrumentet e Politikave Makroekonomike

Politika Fiskale

Politika Monetare

Poltika e t ardhurave

Politikat e Marrdhnieve Ekonomike me Jasht

Qllimet e Politikave Makroekonomike

INFLACIONI PAPUNSIA E ULT ULT

RRITJE EKONOMIKE

OBJEKTIVAT KRYESORE MAKROEKONOMIKE DHE MJETET POLITIKE T REALIZIMIT T TYRE

Mjetet q prdor qeveria pr arritjen e ktyre objektivave jan:
1. 2. 3.

Politika fiskale

T hyrat dhe t dalat publike Oferta monetare dhe roli i banks qndrore Politika mbi pagat dhe Politikat mbi mimet

Politika monetare

Politika e t ardhurave

4.

Politikat e marrdhnieve ekonomike me botn e jashtme

Politikat tregtare Politikat valutore

7

MATJA E GDP-S
Produkti i prgjithshm si tregues sintetik i aktivitetit ekonomik Pse prdoret GDP? Prdoret pr t vlersuar se a jan arritur objektivat e caktuara Prdoret pr t br krahasime me vendet tjera

MATJA E PRODUKTIT T PRGJITHSHM

Mnyrat e matjes s produktit t prgjithshm 1. Mnyra e prodhimit (ana e prodhimit):
Duke mbledhur vlern e t gjitha produketeve dhe shrbimeve prfundimtare Koncepti i vlers s shtuar Vlera e prodhimit-vlera e t mirave t ndrmjetme (lnda e par) t prdorura gjat procesit t prodhimit

MATJA E PRODUKTIT T PRGJITHSHM

2. Mnyra e shpenzimeve:

Duke mbledhur t gjitha shpenzimet e subjekteve t ndryshme => shpenzimet kombtare q shnohen si:

E = C + I + G + NX

3. Mnyra e t ardhurave

Duke mbledhur t ardhurat e t gjith zotruesve/pronarve t faktorve t prodhimit

Kompenzimet e punonjsve (pagat etj.) T ardhurat e firmave jo aksionare T ardhurat e individve nga renta T ardhurat korporative (para taksave) Interesi neto

Shembull: - Nj pjes re t hyrave grumbullohet nga shteti ne form t tatimit Nj pjes u paguhet puntorve, Pjesa tjetr I mbetet firms

10

GDP
Bazuar n prodhim: sht baraz me vlern e t mirave dhe shrbimeve prfundimtare Bazuar n prodhim: GDP sht vlera e shtuar n ekonomi gjat nj periudhe t caktuar Nga ana e t ardhurave: GDP sht shuma e t ardhurave n ekonomi gjat nj periudhe t caktuar

11

RRITJA EKONOMIKE
(GDPt-GDPt-1)/GDPt-1 T-periudha raportuese T-1 peirudha baz/krahuese Periudhat me rritje pozitive t GDP=ekspansion Periudhat me rritje negative t GDP=recesion Dy ose tre tremujorsh n vazhdimsi

12

MATJA GDP-S

Problemet n llogaritjen e GDP-s

Problemi i agregimit t produketeve dhe shrbimeve t ndryshme Problemi i rritjes s mimeve q mund t shpie n konkludimin se sht rritur GDP Pamundsia pr t prfshir prmirsimin e cilsis dhe rnien e mimit

13

PROBLEMET N PRLLOGARITJEN E GDP-S:

SHEMBULL Cilsia e produkteve dhe shrbimeve: Kompjutert: a mund t supozojm se kompjuteri i prodhuar n vitin 2003 ka t njejtn cilsi sikur ai i prodhuar n vitin 2010 Vitin e kaluar kompjuteri me shpejtsi 300 megaherc Tani me 400

14

HEDONIC PRICING
Hedonic pricing: vjen nga fjala angelze hedone q do t thet :knaqsi q ofron nj produkt n kt rast Cilsia e kompjuterve sht rritur pr 15% Cmimi ka rn pr 10% Ather=15+10=25% rnie n cmim

15

PAPUNSIA
Si matet dhe si shprehet papunsia? Norma e papunsis=numri i t papunve/fuqia puntore Fuqia puntore=t punsuarit + t papunt Cka prcakton nse q nj person t konsiderohet si i papun: Deri von shnimet nga zyrat e t papunve Tani statsitikat nxirren duke organizuar anketa me familjet (n SHBA intervistohen 60,000 familje cdo muaj)
16

PSE SHT PAPUNSIA N FOKUS?

1. Tregon nse ekonomia sht duke punuar n nivelin e duhur optimal, dhe 2. Papunsia ka pasoja sociale

17

RRITJA DHE PAPUNSIA

Papunsia dhe aktivitetet: lidhja n mes t ndryshimit n papunsi dhe GDP-s

Ligji i Okunit: rritja e prodhimit prcillet me rnie t papunsis; dhe rnia e prodhimit prcillet me rritjen e papunsis

18

INFLACIONI
GDP deflatore: GDP nominale/GDP reale Indeksi i cmimeve t konsumit (consumer price index CPI)

19

PSE T BRENGOSEMI PR INFLACIONIN?

Rriten cmimet Nuk korigjohen beneficionet sociale, pensionet (n SHBA korigjohen me CPI) Rriten t hyrat, rritet baza tatimore e puntorve

20

LIDHJET MIDIS VARIABLAVE MAKROEKONOMIKE

T gjitha variablat makroekonomike duhet par si t ndrlidhura Rritja ekonomike prcillet:

me papunsi t ult dhe inflacion t lart

Ligji i Okunit: kur ritmi i rritjes sht mbi ritmin e prirjes prej 2.25%, norma e papunsis bie. u= 0.5(y 2.25)

21

INFLACIONI, RRITJA DHE PAPUNSIA

Rritja ekonomike=rritja e standardit jetsor: GDP nominal, real pr kok banori! Inflacioni: ritmi i rritjes, n prqindje i nivelit t cmimeve gjat nj periudhe t dhn: pasojat e inflacionit: rnia e fuqis konsumuese Papunsia e lart=> efekte negative n ekonomi dhe probleme sociale

22

23