H16 Het BBP Doorheen Tijd en Ruimte

Economie, een Inleiding
Hoofdstuk 16:
Het BBP doorheen tijd en ruimte
Het BBP doorheen tijd en ruimte

Vorig hoofdstuk: nationale rekeningen
Niveau van macro-economische grootheden
Dit hoofdstuk

Evolutie van economische activiteit
Reel BBP (versus waarde en nominaal BBP) Verandering, groei In euros Procentueel Met indexcijfer BBP en welvaart
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
16 HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel

1. 2. 3. 4. 5. Nominaal en reel BBP De link tussen nominaal en reel BBP Van niveaus naar groeivoeten Conjunctuur verloop 1960-2010 Groei van het BBP en welvaart

1. Nominaal en reel BBP
Aandacht voor evolutie van kwantiteiten, nodig voor een welvaartsinterpretatie van BBP
Prijswijzigingen buiten beschouwing laten om te komen tot het Reel BBP

1. Het BBP aan lopende en aan constante prijzen 2. Kettingindices 3. Internationale prijsverschillen en koopkrachtpariteiten
2. 3. 4. 5.
De link tussen nominaal en reel BBP Van niveaus naar groeivoeten Conjunctuur verloop 1960-2010 Groei van het BBP en welvaart
1.1. Het BBP aan lopende en aan constante prijzen

BBP tegen lopende prijzen, algemeen:
BBP tegen lopende prijzen, Tabel 16.1. (2009):
BBP tegen lopende prijzen = nominaal BBP

Nominaal BBP factoren afhangen: een verandering kan van drie
Veranderingen in hoeveelheden? Veranderingen in prijzen? Veranderingen in beide factoren?
Reel BBP

Focus op veranderingen in hoeveelheden Vergelijking doorheen tijd

BBP tegen prijzen basisjaar (reel BBP), algemeen:
10
BBP van 2011 met prijzen basisjaar 2009, Tabel 16.1:
Vergelijk met nominaal BBP (2011):

Tabel 16.2.: lopende en constante prijzen:

12
In basisjaar 2000 is nominaal BBP = reel BBP Toename nominaal BBP mede door prijsstijgingen Jaar 2009: Reel BBP gedaald = recessie Maar ook nominaal BBP gedaald (uitzonderlijk)

13
2. 3. 4. 5.
1.2. Kettingindices
Over langere periodes bekeken, wordt het wegfilteren van prijsveranderingen een probleem, want dit bevat ook nuttige informatie over de relatieve waarde van economische activiteit

14
Prijsverandering (stijging) is ook soms een kwaliteitsverbetering Onderschatting bij gebruik van een basisjaar Martkprijsverandering meet ook verandering in bereidheid tot betalen Foute inschatting bij gebruik van een basisjaar
1.2. Kettingindices
Doel : Preciezer beeld schetsen van (groei van) binnenlandse productie Techniek van kettingprijzen Afstand tussen basisjaar en jaar waarvoor men reel BBP berekent, wordt vermeden door evoluerende constante prijzen te gebruiken. Keuze van constante prijzen voor elk jaar t = prijzen van het jaar voordien t-1
15
Voorbeeld: reel BBP van 2009 in kettingprijzen, referentiejaar 2000 Is de realiteit, maar niet in taalgebruik

16
2. 3. 4. 5.
1.3. Internationale prijsverschillen en koopkrachtpariteiten

Zonet vergelijking door de tijd, nu doorheen ruimte ... Koopkracht van 1 is verschillend op andere plaats omwille van prijsverschillen BBP vergelijkbaar maken Geproduceerde goederen en diensten in verschillende landen uitdrukken in gemeenschappelijke prijzen:
Voorbeeld: Chinese yuan (CNY) en Amerikaanse dollar
17
Of omgekeerd,

Vergelijkbaar BBP: Chinees BBP in eigen prijzen in Chinese yuan:
18
Chinees BBP in eigen prijzen in Amerikaanse dollar (of, wegens koopkrachtpariteit, in Amerikaanse prijzen):

Koopkrachtpariteit (Purchasing Power Parity)
19
Is een (theoretische) wisselkoers die ervoor zorgt dat geld overal net dezelfde koopkracht heeft Nominale wisselkoersen geven immers niet noodzakelijk gelijkheid. Voorbeeld: product goedkoper in China dan in V.S.

In dergelijke gevallen

20
PPP-dollarwisselkoers < nominale dollarwisselkoers
Bijgevolg: BBP China in PPP-dollars > BBP China in dollars via nominale wisselkoers:
21
Arme landen

Koopkracht dollar vaak groter dan nominale wisselkoers laat vermoeden BBP met nominale wisselkoersen vaak onderschat Internationale vergelijkingen maken met PPPwisselkoersen

Tabel 16.3.:
Internationale vergelijking BBPs per capita in 2008 Zonder en met correctie koopkrachtverschillen Zonder PPP-correctie:
Welvaartsniveau China 7% van dat van V.S.
23
Met PPP-correctie:
Welvaartsniveau China 13% van dat van V.S.

24
2. De link tussen nominaal en reel BBP

Nominaal BBP:
25
Reel BBP:

1. Nominaal en reel BBP 2. De link tussen nominaal en reel BBP
1. De BBP-deflator 2. De Laspeyres-prijsindex 3. De hoeveelheidindex van het BBP
26
3. Van niveaus naar groeivoeten 4. Conjunctuur verloop 1960-2010 5. Groei van het BBP en welvaart
2.1. De BBP-deflator
BBP-deflator definiren:
= Factor waar we volume-indicator Qt (reel BBP) mee moeten vermenigvuldigen om tot Yt (nominaal BBP) te komen:
27
BBP-deflator kan berekend worden als:
2.1. De BBP-deflator
BBP-deflator is prijsindex
29
Gewogen gemiddelde van prijsveranderingen van alle individuele goederen Paasche-index : Gebruikt als gewichten aandelen van goederen in BBP van lopend jaar (16.17 en wiskundige bijlage ter informatie)

1. De BBP-deflator 2. De Laspeyres-prijsindex 3. De hoeveelheidindex van het BBP
30
2.2. De Laspeyres-prijsindex
Alternatieve prijsindex
31
Gewogen gemiddelde van prijsveranderingen van alle individuele goederen Laspeyres-index gebruikt als gewichten aandelen van goederen in BBP van basisjaar (16.18 ter info)
Toepassing: consumptieprijsindex (CPI)

32
Voorgedefinieerde lijst van hoeveelheden (korf van goederen) Meting van maandelijkse veranderingen in kosten van levensonderhoud aan hand van kostprijs vastgelegde korf (cfr basisjaar) goederen en diensten Belangrijk om realistisch beeld te krijgen: Samenstelling korf regelmatig bijstellen
34
Tabel 16.5.:

CPI voor 2004 (basisjaar), 2007 en 2010 Jaarlijkse cijfers (gemiddelde van maandelijkse indexcijfers) Gezondheidsindex: geen schadelijke goederen zoals alcohol, tabak, autobrandstoffen,
CPI geregeld onderwerp van discussie (in Belgi is gezondheidsindex basis voor aanpassing van lonen en salarissen aan prijsevolutie)

35
Consumptiekorf slechts om twee jaar aangepast Systematische overschatting inflatie Consumptieprijsindex meet ook prijsstijgingen ten gevolge van kwaliteitsverbetering (dus ook hier overschatting) Eigenbelang regeringen (vb gezondheidsindex)

1. De BBP-deflator 2. De Laspeyres-prijsindex 3. De hoeveelheidsindex van het BBP
36
2.3. De hoeveelheidindex van het BBP

Nominaal BBP in indexvorm:
37
Product van Paasche-prijsindex en Laspeyres-volumeindex Qt:
2.3. De hoeveelheidindex van het BBP

Hoeveelheidindex Qt is Laspeyres-index:
38

1. Nominaal en reel BBP 2. De link tussen nominaal en reel BBP 3. Van niveaus naar groeivoeten
1. 2. 3. 4. 5. Absolute en relatieve toename Groeivoet en indexcijfers met basis 100 De gemiddelde jaarlijkse groeivoet Waarom logaritmes zo handig zijn bij groei Bijdrage aan de groei van verschillende componenten
39
4. Conjunctuur verloop 1960-2010 5. Groei van het BBP en welvaart
3.1. Absolute en relatieve toename

Tabel 16.6.:
Absolute toename (kolommen 2 en 6): Voorbeeld: absolute verandering reel BBP
41
Jaarlijks groeicijfer (kolommen 3 en 7): Voorbeeld: procentuele groei reel BBP
Voorbeeld: procentuele groei nominaal BBP
3.1. Absolute en relatieve toename
42
Jaarlijks groeicijfer

In procent: vermenigvuldiging met 100 (Peruun: zonder vermenigvuldiging)

43
3.2. Groeivoet en indexcijfers met basis 100

Groeivoeten ook anders te schrijven:
44
Bijgevolg:
3.2. Groeivoet en indexcijfers met basis 100

Indexcijfer: Qt/Qt-1 x 100

45
100, bij groeivoet in procent = Vertrekjaar/basisjaar gelijkgesteld aan 100 1, bij groeivoet in peruun
Toepassing: over meerdere jaren:

Voorbeeld: indexcijfer met basis 1998=100
Observatie: over 12 jaar is BBP op wereldvlak dus met 40,3% toegenomen

46
3.3. De gemiddelde jaarlijkse groeivoet

Groei:

47
Niet-lineair proces BBP jaar na jaar, met groeivoet in peruun:
Vertrekkend van 1998 naar 2000:

Relatie tussen Q1998 en Q2000:
48
Productterm is klein voor kleine groeipercentages en weinig periodes

Dan wordt groei tussen 1998 en 2000 (relatief precies) benaderd door som van jaarlijkse groeivoeten Voor lange periode en/of grote groei kan je de productterm niet verwaarlozen

Algemeen: gemiddelde jaarlijkse groeivoet
Vergelijking steeds n jaar achteruit herschrijven tot in vertrekjaar:
49

Algemeen: gemiddelde jaarlijkse groeivoet

50
Introductie van denkbeeldige groeivoet g, laatste lijn van vorige vergelijking wordt:
Bijgevolg: gemiddelde jaarlijkse groeivoet te berekenen als:
Ook toegepast om groei over kortere periodes (dan n jaar) te herrekenen alsof deze zich een jaar lang zou voordoen ( /)

Toepassing: Omzetten groei over kortere periodes naar jaarlijkse groei
Groei derde kwartaal
51
Uitdrukken op jaarbasis (doel: vergelijkbaarheid met jaarlijkse groeicijfers)

52
3.4. Waarom logaritmes zo handig zijn bij groei

Hierboven: groei berekend over periodes van zekere lengte. Voorbeeld: kwartaal, jaar of meerdere jaren Niet-lineair groeiproces kan ook weergegeven worden in continue vorm
53

Groeivoet g: ogenblikkelijke groeivoet die geldt op elk moment in tijd (instantaneous growth)
Verandering Q(t) bij voortschrijden tijd:
54
Illustratie exponentieel verband, bovenaan Figuur 16.1. Relatieve verandering:

Sterkte van continue formulering:
55
Schatting mogelijk met regressietechniek:

Verloop van (logaritme van) BBP doorheen tijd Richtingscofficint: geschatte gemiddelde jaarlijkse groeivoet Belgische economie tussen 1846 en 2010 Dit is trendgroei: groei over heel lange termijn

Figuur 16.1.:

57

Wereldoorlog 1 Interbellum Roaring twenties Maar dan: beurscrash Wereldoorlog 2 Gouden jaren zestig Groei > Trendgroei

Aantal perioden nodig om grootheid te verdubbelen?
58
Voorbeeld: g = 3,5% Welvaartsverdubbeling in twintig jaar g = 1% Welvaartsverdubbeling in zeventig jaar
Conclusie: kleine verschillen in groeivoet hebben zware implicaties

Tabel 16.8.: Recentste groeicijfers van aantal landen in wereld-economie

60
Op wereldvlak lopen groeivoeten sterk uiteen Crisis 2009 Westerse landen: negatieve groeicijfers China en India: groeivertraging Japan, VK en Duitsland: zwaar getroffen door recessie

62
3.5. Bijdrage aan de groei van verschillende componenten

Groei BBP tegen constante prijzen op te splitsen als:
63
Groei BBP = som groeivoeten van onderliggende componenten met wegingsfactor wi Wegingsfactor = aandeel van component in aggregaat van jaar voordien
Figuur 16.2.:

Illustreert ontleding van groei Spectaculaire inzinking vierde kwartaal 2008 en eerste kwartaal 2009
FIGUUR 16.2. - KWARTAALGROEIBIJDRAGE VAN DE COMPONENTEN AAN HET BBP VAN DE EUROZONE (2007-2009)
1,5
1,0
0,5
% verandering op jaarbasis
0,0 2008 (2) 2008 (3) 2008 (4) 2009 (2) 2007 (2) 2007 (3) 2007 (4) 2007 (1) 2009 (1) 2008 (1) 2009 (3)
-0,5
-1,0
-1,5
-2,0
-2,5
-3,0
investeringen netto-uitvoer
overheidsconsumptie voorraadwijziging
particuliere consumptie BBP eurozone
3.5. Bijdrage aan de groei van verschillende componenten

Figuur 16.2.:

65
Vierde kwartaal 2008: Negatieve groei (-1,9%) in hoofdzaak te wijten aan scherpe daling investeringen en netto-uitvoer Eerste kwartaal 2009: Voorraadwijzigingen sterk negatief Einde terugval in tweede kwartaal 2009: Herneming netto-export Pril herstel in derde kwartaal 2009: Groei voorraadvorming

1. 2. 3. 4. Nominaal en reel BBP De link tussen nominaal en reel BBP Van niveaus naar groeivoeten Conjunctuur verloop 1960-2010
1. De samenhang tussen nominale groei, rele groei en inflatie 2. Inflatie 3. Rele groei 4. De outputkloof
66
5. Groei van het BBP en welvaart
4.1. De samenhang tussen nominale groei, rele groei en inflatie

We vertrekken van:
67
Overstap naar groeicijfers: verhouding t.o.v. waarde van variabele in jaar voordien:
Herschrijven in vorm van groeivoeten:

Relatie tussen deze drie groeivoeten:
68
Bijgevolg bekomen we onderstaande benadering:
Voorbeeld:

gtN = 3,5% t = 2% gt dan ongeveer = 1,5% Benaderingsfout = 0,03 procentpunt (0,015 x 0,02)
FIGUUR 16.3. - NOMINALE GROEI, RELE GROEI EN INFLATIE IN BELGI 1961-2011

18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% 1961 1965 1969 1977 1997 2001 2005 -2% -4% rele groei inflatie nominale groei 2009 1973 1981 1985 1989 1993

Figuur 16.3.:
Nominale en rele groei en inflatie voor economie in periode tussen 1960 en 2011 Nominale groei = Rele groei + Inflatie Recessie 2009: Rele groei sterk negatief (-3%) Beperkte inflatie (1%) Nominale groei negatief (-2%) Belgische
70

71
FIGUUR 16.4. - INFLATIE IN BELGI, JAPAN EN CHINA 1960-2010

25
20
15
Inflatie (in %)
10
0 1960 1965 1970 1975 1990 1995 2000 2005 2010 1980 1985 Japan
-5 Belgi China
4.2. Inflatie
Figuur 16.4.:

73
Inflatie midden jaren zeventig in Belgi ver boven 10%: Hoge inflatie met lage rele groei stagflatie (stagnatie en inflatie) Let wel: dalende prijzen op zijn minst even grote economische zorg als te sterk stijgende prijzen

74
FIGUUR 16.5. - RELE GROEI IN BELGI EN DE WERELD 1961-2011

8
rele groei (in %)
0 1960 1965 1970 1975 1990 1995 2000 2005 2010 1980 1985 Belgi
-2
-4 Wereld
4.3. Rele groei

Figuur 16.5.:
Rele groei voor Belgi en wereld Recessie = groeivertraging zo fors dat ze leidt tot inkrimping reel BBP (en negatieve groei voor minstens twee kwartalen) 1975; 1981; 1993; 2009

76
Gouden jaren zestig Oliecrisis met devaluatie in 1982 Vertrouwenscrisis 1990 (Irak) Midden jaren negentig: opnieuw snelle groei Dotcom bubble barst in 2001 Financile crisis 2007

77
4.4. De outputkloof
78
Om schommelingen van economische activiteit ook op andere manier te belichten Feitelijk BBP versus potentieel BBP
Potentieel BBP: BBP indien groei steeds op langetermijngemiddelde zou gebleven zijn
Twee manieren om potentieel BBP te berekenen:

Langetermijngroeivoet berekenen via regressie schatting Trendgroei trend-BBP Potentieel BBP bepalen aan hand van productiefunctie die rekening houdt met volume beschikbare productiefactoren en stand technologie
FIGUUR 16.6. - DE OUTPUTKLOOF ALS AFWIJKING VAN HET TREND-BBP

5,7
5,6
logaritme van het BBP
5,5
5,4
5,3
5,2
5,1 1990 1995 2000 2005 2010 1980 1985
potentieel BBP
feitelijk BBP
4.4. De outputkloof
Outputkloof: verschil tussen feitelijk en potentieel of trend-BBP (in procent potentieel BBP) Figuur 16.7.:

80
Outputkloof voor Belgi en V.S. Langetermijngroeivoet verandert zelf ook (onder invloed van structurele factoren), doch potentieel BBP schommelt minder dan feitelijk BBP Conjunctuuranalyse: studie van schommelingen rond trendlijn
FIGUUR 16.7. - DE OUTPUTKLOOF ALS AFWIJKING VAN HET TREND-BBP

5 4 3
outputkloof in % van het BBP
2 1 0 1965 1970 1975 1990 1995 2000 2005 -1 -2 -3 -4 -5 -6 Belgi Verenigde Staten 2010 1980 1985
4.4. De outputkloof
Hoogconjunctuur (feitelijk BBP > potentieel BBP):
Vaak gepaard met lage internationale handel werkloosheid en groeiende
82
Laagconjunctuur (feitelijk BBP < potentieel BBP):

Vaak gepaard met hoge internationale handel werkloosheid en dalende
Interessante vraag: zware recessie van 2009 enkel effect op feitelijk BBP, of werd langetermijngroei ook benvloed?

83

Verantwoord welvaartsconclusies trekken:

84
Internationale prijsverschillen en prijsveranderingen doorheen tijd: correct in rekening brengen Nationaal inkomen in open economie verschilt van binnenlandse productie Goede welvaartsindicator: reel BNI per capita BNI: bruto nationaal inkomen

Reel BNI per capita (PPP-dollars) Geschikte welvaartsindicator, maar niet perfect, want
Bepaalde goederen en diensten niet in rekening gebracht: huishoudelijk werk, zwartwerk, (opm wel indien met dienstencheque) Andere goederen wel in rekening gebracht hoewel weinig zin (airco, ongevallen,)
85

Reel BNI per capita (PPP-dollars) Geschikte welvaartsindicator, maar niet perfect, want welvaart heeft ook te maken met
Verdeling
Belang van maatschappelijke voorkeuren
86
Duurzaamheid productie (ISEW) Vrije tijd niet in rekening gebracht

Tabel 16.9.:
Vergelijking van twee mogelijke welvaartsindicatoren: BNI per capita HDI (Human Development Index)
mvat ook levensverwachting bij geboorte en scholingsniveau
88
Zuid-Afrika scoort beduidend slechter op welvaartsindicator (oa aidsepidemie) (ook VS) Scoren beter: vb Australi, Ijsland
HDI

H16 Het BBP Doorheen Tijd en Ruimte

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

H16 Het BBP Doorheen Tijd en Ruimte

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Economie, een Inleiding

Het BBP doorheen tijd en ruimte

Het BBP doorheen tijd en ruimte

Evolutie van economische activiteit

ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010

16 HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE

Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel

ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010

16 HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE

Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel

ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010

16 HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE

1. Nominaal en reel BBP

ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010

16 HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE

Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel

ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010

16 HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE

ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010

16 HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE

1.1. Het BBP aan lopende en aan constante prijzen

BBP tegen lopende prijzen, Tabel 16.1. (2009):

BBP tegen lopende prijzen = nominaal BBP

ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010

16 HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE

1.1. Het BBP aan lopende en aan constante prijzen

 Veranderingen in hoeveelheden?  Veranderingen in prijzen?  Veranderingen in beide factoren?

Focus op veranderingen in hoeveelheden Vergelijking doorheen tijd

ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010

16 HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE

1.1. Het BBP aan lopende en aan constante prijzen

BBP van 2011 met prijzen basisjaar 2009, Tabel 16.1:

Vergelijk met nominaal BBP (2011):

ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010

16 HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE

ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010

16 HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE

1.1. Het BBP aan lopende en aan constante prijzen

ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010

16 HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE

Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel

ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010

16 HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE

ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010

16 HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE

ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010

16 HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE

Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel

ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010

16 HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE

1.3. Internationale prijsverschillen en koopkrachtpariteiten

ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010

16 HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE

1.3. Internationale prijsverschillen en koopkrachtpariteiten

ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010

16 HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE

1.3. Internationale prijsverschillen en koopkrachtpariteiten

ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010

16 HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE

1.3. Internationale prijsverschillen en koopkrachtpariteiten

PPP-dollarwisselkoers < nominale dollarwisselkoers

ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010

16 HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE

Veranderingen in hoeveelheden? Veranderingen in prijzen? Veranderingen in beide factoren?