CUKRZYCA

jako zaburzenie psychosomatyczne Maciej Chudziski

CZYM JEST CUKRZYCA? INFORMACJE OGLNE.

Cukrzyca (diabetes mellitus) jest przewlek chorob metaboliczn, powodujc zaburzenia w gospodarce przede wszystkim wglowodanowej oraz w nieco mniejszym stopniu w metabolizmie tuszczw i biaek. Gwn przyczyn choroby s zaburzenia w wydzielaniu insuliny przez komrki wysp trzustkowych (typ I ), lub zaburzenia w dziaaniu samej insuliny (typ II). W obu przypadkach najbardziej charakterystycznym objawem jest utrzymujce si na wysokim poziomie stenie glukozy w osoczu krwi.

CUKRZYCA TYPU I
Cukrzyca typu I (modziecza, insulinozalena) rozwija si w wyniku deficytu, wzgldnie cakowitego braku insuliny wynikajcego z niewydolnoci lub zniszczenia (np. o podou autoimmunologicznym) komrek B wysp trzustkowych. Rozwj choroby nastpuje w modym wieku. Leczenie wymaga staego podawania insuliny. Nieleczona hiperglikemia w cukrzycy typu I prowadzi do wystpienia penoobjawowej choroby bezporednio zagraajcej yciu pacjenta.

OBJAWY

Utrzymujce si w czasie wysokie (powyej 120 mg/dl) stenie glukozy w osoczu krwi. Brak insuliny uniemoliwia przechodzenie glukozy z osocza do komrek. Glukozuria, poliuria jeli stenie glukozy przekracza prg nerkowy (160 180 mg/dl) dochodzi do jej wydalania z moczem, jako substancja osmotycznie czynna glukoza powoduje zatrzymywanie wody w moczu co skutkuje zwikszonym jego wydalaniem (powyej 3l na dob). Polidypsja zwikszone pragnienie. Polifagia zwikszone aknienie, wynikajce z tzw. godu komrkowego.

POWIKANIA

Kwasica ketonowa bezporednio zagraajca, yciu powstaje w wyniku rozkadu kwasw tuszczowych jako podstawowego substratu energetycznego (ze wzgldu na niedostpno glukozy). Ciaa ketonowe z rozkadu tuszczw przechodz do osocza i moczu. Dochodzi do spadku pH tych pynw. Objawy to odwodnienie, gboki i szybki oddech czsto o zapachu acetonu, bl brzucha, senno. Kwasica ketonowa moe doprowadzi do wstrzsu i piczki.

POWIKANIA

PRZEWLEKE

Podstawow przyczyn ich powstawania s uszkodzenia naczy krwiononych mikro- i makroangiopatie: Zmiany naczy siatkwki czyli retinopatia cukrzycowa, zama, zmiany dotyczce naczyniwki. Najpowaniejszym skutkiem uszkodzenia narzdu wzroku jest lepota. Nefropatia cukrzycowa, czyli uszkodzenie funkcji nerek prowadzce do ich niewydolnoci. Choroba niedokrwienna serca i zawa minia sercowego. Zesp stopy cukrzycowej zaburzenia ukrwienia i unerwienia stopy, mogce prowadzi do owrzodze i deformacji stopy, infekcji a w konsekwencji do martwicy i koniecznoci mniejszych lub wikszych amputacji udar mzgu prowadzcy do rnego stopnia uszkodzenia mzgu.

WPYW CUKRZYCY TYPU I NA STAN

PSYCHICZNY PACJENTA

Cukrzyca typu pierwszego w znacznym stopniu uzalenia przede wszystkim od przyjmowania insuliny, zmusza do przestrzegania cisego harmonogramu jej dawkowania moe powodowa poczucie zalenoci, zniewolenia. Konieczno regularnego kontaktu z personelem medycznym rwnie moe wpywa w sposb negatywny na stan psychiczny pacjenta wiadomo choroby (wikszo diabetykw wie o swojej chorobie) i perspektywa powanych powika powoduj u chorego poczucie cigego zagroenia co moe prowadzi do stanw depresyjnych i lkowych, take do zaburze odywiania. Obniona sprawno fizyczna wynikajca z hiperglikemii, stanu przewlekego zmczenia, moe prowadzi do obnionej samooceny, szczeglnie u chorujcych dzieci.

CUKRZYCA TYPU II

Cukrzyca typu II, insulinoniezalena, jest najczstsz postaci choroby zwizan z nieprawidowym dziaaniem insuliny (insulinooporno) powstaje najczciej jako powikanie wynikajce z otyoci. Rozwj choroby nastpuje najczciej w wieku dojrzaym. Leczenie wymaga bezwzgldnego przestrzegania reimu diety oraz przyjmowania lekw hipoglikemizujcych. Z czasem dochodzi take konieczno przyjmowania insuliny, ze wzgldu na zniszczenie nadmiernie obcionych komrek B wysp Langerhansa Choroba moe mie przebieg utajony ze wzgldu na mniej charakterystyczne, wzgldnie mniej intensywne objawy.

CHARAKTERYSTYKA
Objawy w wikszoci tosame z typem I. W dalszej perspektywie cukrzyca typu II prowadzi do powika znacznie utrudniajcych ycie pacjenta (lepota cukrzycowa, stopa cukrzycowa, neuropatie, nefropatia). Choroba zwizana z dziedziczeniem, du role odgrywaj predyspozycje genetyczne. Ma charakter choroby cywilizacyjnej, epidemii, gwnym czynnikiem jest otyo.

WPYW CUKRZYCY TYPU II NA STAN

PSYCHICZNY PACJENTA Cukrzyca typu II wynika przede wszystkim z niewaciwej diety, braku aktywnoci fizycznej, w zwizku z czym jej leczenie wymaga redukcji masy ciaa i prawidowego odywiania si. Zmusza to pacjenta do zmiany nawykw co moe by powodem wielu stresw oraz poczucia winy. U chorych nie obserwuje si duego nasilenia lkw, cho wystpuj cechy utajonej depresji. Powikania cukrzycowe mog prowadzi w pewnym stopniu do niepenosprawnoci co skutkuje uniemoliwieniem rozwoju zawodowego, utrudnia wykonywanie prac domowych, powoduje poczucie bezuytecznoci, a w perspektywie zobojtnienie i wycofanie.

KONCEPCJE PSYCHOSOMATYCZNE ROZWOJU CUKRZYCY (WEDUG RUDOLFA)

1. Potrzeby spoza sfery oralnej zaspokajane s poprzez jedzenie, prowadzi to do otyoci i hiperglikemii. 2. Na skutek kojarzenia jedzenia z mioci, brak tego uczucia powoduje cige uczucie godu. 3. Cige nieuwiadomione lki powoduj reakcje stresowe z towarzyszc hiperglikemi.

WPYW CHOROBY NA NAJBLISZE OTOCZENIE PACJENTA.

Konieczno wprowadzania zmian w rozkadzie obowizkw i podporzdkowanie rytmu dnia walce z chorob moe powodowa opr ze strony czonkw rodziny. W sytuacji odwrotnej, nadmierna troska ze strony krewnych, zmuszanie chorego do kontroli zachowania i przestrzegania zalece moe doprowadzi do buntu przeciwko zmianom wymaganym przez proces leczenia i w skrajnych przypadkach jego zaniechania. Nadopiekuczo, obchodzenie si z pacjentem jak z jajkiem moe powodowa dodatkowy stres i poczucie bezuytecznoci, w konsekwencji stany depresyjne.

BIBLIOGRAFIA
Luban-Plozza B. Zaburzenia psychosomatyczne w praktyce lekarskiej, PZWL, Warszawa 1995. Wierusz- Wysocka B. Jako ycia chorych na cukrzyc