MAKROKLMAL KLMLER

MAKROKLMALAR
SOUK KLMLER ILIMAN KLMLER

Kutup klimi Tundra klimi

Okyanus klimi Karasal klim Akdeniz klimi

Ekvatoral klim Tropikal klim Muson klimi

l klimi

EKVATORAL KLM:
Yaklak 10 kuzey ve 10 gneyi paralelleri arasndaki alak yerlerde grlr. Kongo havzas, Amazon havzas, Gine krfezi, Endonezya adalar ve Avustralyann kuzey kylarnda grlr. klim zellikleri gne nlarnn geli asna gre ekillenmitir.

Yllk ortalama scaklk yaklak 26-27C dir. Yllk scaklk farklar 2-3Cyi gemez.
Gnlk (nem oran) ve yllk (Inlarn yerle yapt a) scaklk farklarnn en az olduu iklim tipidir. Bulutluluk oran nemden dolay fazla olduundan , yllk gnelenme oran azdr. *Ekinoks dnemlerinde scaklk biraz artar. Yan kkeni Konveksiyonel dir

 *Ya rejimi dzenlidir. Ya miktar 1500-2500mm arasndandr ve tm yla dalmtr. *Ekinokslarda scaklk artna bal olarak ya miktarnda da bir art olmaktadr. *Bitki rts olarak karmza her zaman yeil kalan srekli yamur ormanlar kmaktadr. *Ekvatoral iklimin topra ise ykanm, humus ynnden fakir ve verimsiz olan Lateritlerdir. *Nem miktar fazla olduundan kimyasal zlme ok iddetli ve toprak oluumu olduka hzldr. *Scaklk ve ya insan yaamn olumsuz etkiledii iin yerlemeler daha ok 1000 metreden sonra kurulmutur. *Ekvator emberinin getii yksek yerlerde ekvatoral iklim grlmez.
Ya mm Scaklk C

250 200 150 100 50 0 O M N M H T A E E K A 20 15

10
5 0

SAVAN KLM (Yaz yal Subtropikal iklim):

SAVAN KLM (Yaz yal Subtropikal iklim):

10 ila 20 K. ve G. paralelleri aras ile ekvator evresindeki yksek alanlarda savan iklimi grlr.
Gney ve Orta Afrika, Gney Amerikada Brezilya, Venezella, Peru, Kolombiya,... Yllk ortalama scakl 20C dolayndadr.

Ekvatoral iklime gre yllk scaklk farklar biraz artmtr(4-5C).

Ya rejimi dzensizdir. Yazlar yal (Isnmadan dolay), klar kuraktr (Sup tropikal yksek basn alannn etkisi). Yal ve kurak mevsim belirgin olmasna ramen mevsimler aras scaklk farklar azdr. Mevsimler scakla gre deil yaa gre belirlenmitir.

 Yllk ya miktar 1000-2000mm kadardr. Karakteristik bitki rts Savandr. Savan, yksek boylu otlar ile bunlar arasna serpilmi seyrek aalardan oluur. Savanlar , ekvatoral kuak ile stepler arasnda geii olutururlar. Akarsu boylarnda bulunan gr ormanlara galeri ormanlar denir.
Ya mm Scaklk C

400 300 200 100 0 O M N M H T A E E K A

25 20 15 10 5 0

SAVAN KLM (Yaz yal Subtropikal iklim)

MUSON KLM:
Muson rzgarlarnn etki alanlarnda grlrler. Hindistan, Pakistan, Banglade, in, Japonya, Meksika krfezi, Dou Afrika, Gine krfezi ve kuzey Avustralya,.. Yllk scaklk ortalamas yaklak 20C kadardr. Yllk scaklk farklar 10C yi gemez. Ya rejimi dzensizdir. Yazlar yal klar kuraktr. Yal ve kurak mevsimi muson rzgarlarnn esi yn belirler. Yazn denizden karaya doru , kn ise karadan denize doru eserler. Yllk ortalama ya 2000mm civarndadr. Ya miktar 10000-12000mmye kadar kabilmektedir( erapuni). Yalar Orografik kkenlidir. Yan miktar ykselti faktrne bal olarak deiir. Yksek olan yerler daha fazla ya alr. Dnyann en ok ya alan yerleri Muson Asyasdr.

 Bu iklimde bulunan adalar her mevsim ya alr rejimleri dzenlidir. Bitki rts yazn yeillenen geni yaprakl ormanlardr. Yan azald yerlerde savanlar karmza kmaktadr. Muson iklimini savan ikliminden ayran en iyi kriter ya grafiindeki, yaz yalar orannn ok yksek olmasdr (50-60cm civarnda). Muson ikliminin bitki rtsnden de anlalaca gibi yan azalmas savan iklimini karmza karmaktadr.
Ya mm
600 500 400 300 200 100 0 O M N M H T A E E K A Scaklk C 30 25 20 15 10 5 0

L KLM:
Yalarn ok az, dzensiz ve tesadfi olduu bitki rts ve hayvanlarn yaamasna elverisiz yerlere l denir.
Oluumlarna gre e ayrlr. A-Suptropikal l iklimi: Her iki yarm krede dnence evrelerinde ve ktalarn bat kylarnda olumulardr. Alalc hava hareketleri kurakla ve llemeye yol amtr. Bu llerin oluumunda souk su akntlarnn da etkisi vardr. a-Kuzey Afrikada Byk Sahra ve Libya lleri b-Gney Afrikada Kalahari ve Namibya c-Kuzey Amerikada Kaliforniya d-Gney Amerikada Atacama

e-Avustralyada Byk kum ve Victoria lleri

f-Hindistanda Tar l g-Arabistandaki Necef ve Rubul Hali l

 *Yllk scaklk farklar azdr (10-15C). Bunun temel sebebi gne nlarnn geli asnn ok deimemesidir. *Gnlk scaklk farklar nem azlndan dolay 40C yi geer. *Buharlama ok fazladr. Gnelenme oran %90 kadardr. Dnyada gnelenmenin en fazla olduu yerlerdir.

Belirli bir ya rejimi yoktur. Ortalama ya miktar 250mm kadardr.

Bitki rts kurakl otlar , allar ile kaktslerdir.Gr bitkiler, ancak rmak boylar ile yer alt su seviyesinin yksek olduu vahalarda grlrler.

*Kimyasal zlme yetersizdir. Toprak oluumu olduka yavatr. Ta ve kayalarn mekanik yolla paralanmasyla akllar ve kumlar olumutur.

B-Orta Kuak lleri: *Orta kuakta ki karalarn i kesimlerindeki llerdir. *Oluumlarnda deniz etkisine kapal olmalar etkili olmutur. *Fhn olay da llemede etkili olmutur. a-Orta Asyada Kzlkum, Karakum, Gobi, Taklamakan b-randa Det-i kebir, Det-i lut c-Kuzey Amerikada Nevada ve Arizona *Hem yllk hem de gnlk scaklk farklar fazladr. *Dier zellikleri Sup tropikal llere benzemektedir. C-Souk ller: Kutup blgelerinde nem azl ve alalc hava hareketlerine bal olarak oluan llerdir. *Antartika ve Grnland.. *llerde scaklk yksek olmasna ramen buharlaacak su olmadndan mutlak nem azdr. Dolaysyla bal nem oran azdr.

 **Dikkat edilirse Avrupa dndaki tm ktalarda llere rastlanlmaktadr. Avrupada llerin olmamasnn sebepleri unlardr: a-Sup tropikal iklim kuann dndadr. b-Ktada etraf yksek dalarla evrili kapal sahalar yoktur.

STEP (BOZKIR)

Ya mm

S cakl k C

200 150

100
50 0

25 20 15 10 5 0 -5 -10 -15 -20 O M N M H T A E E K A

STEP (BOZKIR):
llerin yakn evresinde bulunurlar.

Hem scak kuakta hem de orta kuakta deniz etkisine uzak blgelerde grlr. Savanlar ile dnence lleri arasnda ki gei alan olan steplerde , yllk scaklk farklar azdr (gne nlarnn geli as). Oysa gnlk scaklk farklar fazladr (nem koullar). Ortalama scaklk 18C kadardr. Orta kuak steplerinde gnlk ve yllk scaklk farklar fazladr. Ortalama scaklk 12 -13C dir. Ya rejimleri: Akdeniz iklimine komu steplerde baharlar, tropikal steplerde ise yazlar yaldr. Ortalama ya 500mm kadardr. Bitki rts, kurakla uymu yamurlarla yeillenen ot topluluklardr. Bunlara step ad verilir. Geven, Sr kuyruu, oban yast,...

Suptropikal kuakta 30-40 paralelleri arasnda ktalarn kylarnda grlr. Kta ilerinde kaybolur bir kuak oluumu yoktur. Akdeniz havzas evresi ( Akdeniz havzasnda olmalarna ramen Msr ve Libya da Akdeniz iklimi grlmez. Bunun sebebi yzey ekillerinin ok dz olmas ve dolaysyla alalc hava hareketlerinin kyya kadar etkisini hissettirmesidir). Kuzey Amerika da Kaliforniya evresi

Gney Amerikada orta ili (Santiago)

Afrikann gneybats ( Cap blgesi) Avustralyann gneybats Yazlar scak ve kurak , klar lk ve yaldr. Ortalama scaklk 18-20C kadardr.

 Yllk ya miktar 500-1000 mm arasndadr. Ya rejimi dzensizdir. Klar yal (Cephesel yalar), yazlar ise kuraktr. Yaz kuraklnn sebebi Yksek basn alanndan kaynaklanan alalc hava hareketidir. K scakl nadiren 0Cnin altna der. Bitki rts, Maki ad verilen ksa boylu bodur allardr. Mee, Koca yemi, Defne, Mersin , Kekik, Zeytin, Zakkum, Kei boynuzu,.. 400-500 metreden sonra ormanlar yer alr. Topra ise krmz renkli Terra-Rossa dr.
Ya mm

Scaklk C

250 200 150 100 50 0 O M N M H T A E E K A

30 25

20
15 10 5 0

Orta kuak karalarnn bat kylarnda, Bat rzgarlarnn etkisine bal olarak 40-60 enlemlerinde grlr.

Bat ve Kuzeybat Avrupa, ABD ve Kanadann bats, Gney ili ve Avustralyann dousu ve Yeni Zelandada etkilidir.
lkemizde ki Karadeniz

iklimi de lman okyanusal iklime benzemektedir.

Bu iklim yzey ekilleri uygun olduu iin en gzel ekilde Kuzeybat Avrupada grlr. Bu alanda Gulfstream scak su akntsnn da etkisini unutmamak gerekir. Yazlar serin, klar lktr. Tm yl yaldr. Ortalama scaklk 15C dir. Yllk scaklk farklar da 15C kadardr. Scaklk nadiren 0C nin altna iner.

 Ortalama ya 1500mm dir. En fazla ya Sonbaharda grlr. Bulutluluk ve nem oran yksektir. Gneli gn says azdr. Bitki rts, karma ormanlardr. Kimyasal zlme olduka hzldr.Toprak mineral ve humus bakmndan zengin olan Kahverengi orman topradr.
Ya mm Scaklk C

250 200 150 100 50 0 O M N M H T A E E K A

25 20 15 10 5 0

ORTA KUAIN KARASAL KLM

ORTA KUAIN KARASAL KLM:

Orta kuak karalarnn deniz etkisine uzak i kesimlerinde grlr. Dou Avrupa, Sibirya , ve Kanadann gneyinde grlr. Klar ok uzun ve souk olur. Yazlar ise ksa ve scaktr. Denizden uzaklatka karasallk artar. Temmuz scakl 20Cyi geer. Ocak ay ortalamas ise 10C kadardr. Yllk scaklk fark 30Cyi geer. Yllk ya miktar 500-600 mm kadardr. Ya daha ok lkbahar ve Yaz aylarnda grlr. Kn ise yksek basn alan etkilidir, dolaysyla bu mevsimde hava aktr ve kar erimez.

Bitki rts, ne yaprakl ormanlardr. Bunlara Sibiryada Yan azald yerlerde steplere rastlanr.

Tayga denilmektedir.

Toprak souk-nemli blge topra olan Podzolik (Gri renkli) topraktr.

Ya mm

Scaklk C

200 150 100 50 0 O M N M H T A E E K A

25 20 15 10 5 0 -5 -10

TUNDRA KLM

TUNDRA KLM:
Kutuplara yakn 60-70 enlemleri ile dalarn yksek kesimlerinde grlr. Avrupann kuzeyi, Sibirya ve Kanadann kuzeyi, Grnlandn gneyi ve zlanda... Scaklk ortalamas ok dktr. En scak ay ortalamas bile 10 C yi gemez(gne nlarnn geli as ok kktr). Ortalama ya miktar 250 mm civarnda dr. Ya ounlukla kar eklindedir. Doal bitki rts Tundra dr. Tundra, dk scaklklara uyum salam bodur, clz allar ile otlardr. Yaz aylarnda scakln sfrn stne kmas donmu olan topran zlerek bataklk haline gelmesine yol aar. Yln byk bir blmnde donmu olan topraa Permafrost yada Tjale ad verilmektedir.
Ya mm Scaklk C

200 160 120 80 40 0 O M N M H T A E E K A

15 10 5 0 -5 -10 -15 -20 -25 -30

 *Kutup evrelerinde 70-90 paralelleri arasnda grlr.

*Grnland ve Antarktika evresi,...

Yer daima kar ve buzla kapldr.Kalc karn alt snr sfr metreden balar.

*Scaklk 0 Cnin altndadr. Akarsu, toprak ve bitki rts yoktur.

KUTUP KLM: