Adriatik Hoxha Universiteti i Prishtins

Prmbajtja
4.1 Pse duhet t rregullojm?
4.2 Acquis rregullativ n tregun e brendshm

4.3 N cilin nivel dhe si duhet EU-ja t rregulloj?

4.4 Rregullimi i rrezikut nga EU-ja

4.5 A sht EU-ja e tej-rregulluar apo e nn-rregulluar

Prmbledhje

4.1 Si dhe pse duhet t rregullohet

4.1.1 Qasja e interesit publik pr rregullim Arsyetime ekonomike dhe joekonomike (siguria

dhe barabrsia)

Cilat jan arsyetimet ekonomike

Dshtimi i tregut si arsyetim ekonomik pr rregullim

Fuqia n treg Eksternalitetet Internalitetet T mirat publike

4.1 Si dhe pse duhet t rregullohet

4.1.1 Qasja e interesit publik pr rregullim
Qasja e interesit publik pr rregullim bazohet n

supozimin e qeveris s mirfillt t interesuar, q t ndjek mirqenien ekonomike vetm n mnyrn m t mir.
Me fjal t tjera rregullimi do t prodhoj kalkulus

neto pozitiv t benifteve dhe kostove.

4.1 Si dhe pse duhet t rregullohet

4.1.2 Trekndshi i tregut t brendshm Funksionimi efikas i tregut t brendshm varet nga:
Liberalizimi Rregullimi

Politika e konkurrencs

4.1 Si dhe pse duhet t rregullohet

Figura 4.1 Trekndshi tregut t brendshm
Politika e Konkurrencs

Tregu i brendshm i EU-s

Rregullimi

Njohja reciproke

Liberlaizimi
(ndr-kufitar)

4.1 Si dhe pse duhet t rregullohet

4.1.2 Trekndshi i tregut t brendshm
Funksionimi efikas i tregut t brendshm varet nga:
Liberalizimi i Tregut t t mirave Tregut t shrbimeve Tregut t faktorve t prodhimit Tregut t paras
Rregullimi i mir, dhe Politika e konkurrencs

4.1 Si dhe pse duhet t rregullohet

4.1.3 Dshtimi i tregut t t mirave dhe

shrbimeve T mirat (Produktet)

Fuqia n treg

Koncentrim i lart i firmave dh nj krkes joelastike Kostot fikse t pakthyeshme dhe kostot specifike n treg

4.1 Si dhe pse duhet t rregullohet

4.1.3 Dshtimi i tregut t t mirave dhe

shrbimeve
Eksternalitetet jan kosto ose benifite t transmetuara

nga agjentt, n munges t fardo transkaksioni t ndrlidhur ekonomik ndrmjet atyre agjentve.

Eksternalitete pozitive (efektetet e aglomerimit) Eksternalitetet negative (ndotja, trafiku i dendur)

4.1 Si dhe pse duhet t rregullohet

4.1.3 Dshtimi i tregut t t mirave dhe

shrbimeve
Internalitetet jan kosto ose benifite t transaksioneve

t cilat palt q marrin pjes n transaksion nuk i kan prllogaritur sipas kmbimit.

Kostot e transaksionit Informatat jokomplete

4.1 Si dhe pse duhet t rregullohet

4.1.3 Dshtimi i tregut t t mirave dhe

shrbimeve
Internalitetet - Burimet

Kostot e shkruarjes s kontratave kontigjente n prezencn e rrezikut

Kur sjellja sht n mnyr imperfekte e observueshme, kostoja e observimit dhe monitorimit mund t jet e lart

Asimetria n informata Rreziku moral Zgjedhja adverse

Kur palt posedojn informata private, aty mund t ket kosto t lart t mbledhjes dhe prezentimit t informatave.

4.1 Si dhe pse duhet t rregullohet

4.1.3 Dshtimi i tregut t t mirave dhe

shrbimeve
T mirat publike

Siguria nacionale Sistemi legal vendor Zbatimi i kontratave

4.1 Si dhe pse duhet t rregullohet

4.1.3 Dshtimi i tregut t t mirave dhe

shrbimeve
Shrbimet
Internalitetet

Konkurrenca joperfekte
Eksternalitetet

4.2 Acquis rregullativ dhe tregu i brendshm

T arriturat e Unionit t akumuluara gjat kohs

quhen acquis communautaire, nj term Francez i adaptuar n Traktat n t gjitha gjuht.

ka prfshin acquis communautaire?

Lvizjen e lir Politikat e prbashkta Euro Rregullativat n fuqi T gjitha arritjet t t gjitha llojeve t politikave t EU-s si edhe n rastin e ligjit dhe Gjyqit t EC.

4.3 N cilin nivel dhe si duhet t rregulloj EU-ja

4.3.1 Subsidiariteti dhe proporcionaliteti
Subsidiariteti

Me qllim t themelimit t tregut t brendshm N rast t bllokimit t lvizjes s lir Pr shtje t eksternaliteteve ndr-kufitare

4.3 N cilin nivel dhe si duhet t rregulloj EU-ja

4.3.1 Subsidiariteti dhe proporcionaliteti
Proporcionaliteti

I referohet minimizimit t kostove; kujtohet se varet nga prgjigjet e pyetjeve n lidhje me masat m shum detyruese, n raport me ato m pak detyruese. I referohet shkalls s ndrhyrjes ose kufizimit t rregullimit, me fjal t tjera, mnyrn me t ciln provohet t tejkalohet dshtimi i tregut, pa e kufizuar m shum se sa q sht e nevojshme lirin e agjentve ekonomik n treg.

4.3 N cilin nivel dhe si duhet t rregulloj EU-ja

4.3.2 Vlersimi i ndikimit rregullativ

(RIA Regulation Impact Assesment)

Esenca e RIA prbhet nga tri elemente:

Nj grup i mir-definuar i pyetjeve baz Analiza e kost/benifiteve t opcioneve t konsideruara Arsyetimi eksplicit i propozimeve ose vendimeve t bazuara n rezultatet e dy hapave t mparshm

4.3 N cilin nivel dhe si duhet t rregulloj EU-ja

4.3.3 Njohja reciproke dhe kostot e benifitet e saj
Nocioni i njohjes reciproke i referohet implikimeve pr doganat

nacionale ose inspektort ose politik-brsit, q nnkupton se pr t mirat q hyjn n nj Vend Antar nga ndonj vend tjetr i EU-s duhet tiu lejohet qasje e pakufizuar, edhe nse specifikacionet detaje t rregullimit prkats vendor ndryshojn prej atyre t vendit t origjins, prderisa objektivat rregullative jan ekuivalente.

4.3 N cilin nivel dhe si duhet t rregulloj EU-ja

4.3.3 Njohja reciproke (MR Mutual recognition), dhe kostot e benifitet e saj
Disa karakteristika kye:
Gjithnj duhet t kuptohet si nj alternativ dhe komplement ndaj

liberalizimit dhe/ose prafrimit (aproksimimit)

Mbshtetja n MR n EU ndihmohet shum nga parimi i fuqishm

i traktatit mbi lvizjen e lir, nj parim i cili nuk ekziston dhe e cili nuk mund t pritet n ligjin e tregtis ndrkombtare ose n regjionalizimin ekonomik ndokund tjetr.

4.3 N cilin nivel dhe si duhet t rregulloj EU-ja

4.3.3 Njohja reciproke (MR Mutual recognition), dhe kostot e benifitet e saj
Disa karakteristika kye:
Nj Gjyq supranacional i EC-s nuk sht prezent as n regjimin e

WTO-s dhe as n regjimet e tjera regjionale tregtare.

MR nuk sht njsoj si parimi i origjins

4.3 N cilin nivel dhe si duhet t rregulloj EU-ja

4.3.4 Strategjia rregulative e EU-s
Kjo stratregji duhet ti prmbush katr qllime
Vendim-marrje t prmirsuar duke lejuar votim maxhoritar t kualifikuar

(QMV), n vend t vetove stopuese, dhe cilsi m t mir t rregullave duke u fokusuar vetm n dshtimet e tregut;
Nj kompletim m t shpejt t tregut t brendshm (posarisht t t

mirave);

4.3 N cilin nivel dhe si duhet t rregulloj EU-ja

4.3.4 Strategjia rregulative e EU-s
Kjo stratregji duhet ti prmbush katr qllime
Kosto rregullative, n mnyr drastike, m t ult duke mos br

kompromis me objektivat e parashtruar;

Sa m pak centralizim q sht e mundur;

4.4 Rregullimi i rrezikut n EU

4.4.1 Spektri i rregullimit t rrezikut n EU
sht i shumllojshm

4.4.2 Ekonomiksi i reduktimit t rrezikut

SVOL = WTP / Madhsia e rrezikut SVOL sht vlera t ciln shoqria sht e gatshme ta paguaj pr

t ndaluar nj vdekje statistikore

WTP gatishmria pr t paguar Madhsia e rrezikut

4.5 A sht EU e tej-rregulluar apo e nnrregulluar

Komanda dhe kontrolli kur rrezilu sht i moderuar Disciplin e pamjaftueshme pr koalicionet e vendeve n favor t rregullimit Disa disciplina t komitologjis Tregu i brendshm jokomplet Akumulimi EU/nacional pa baz ligjore tEU-s Problemet e aksionit kolektiv (p.sh frika e konkurrencs; frika pr perde rregullative) shtjet e shprndarjes nrmjet vendeve antare Pa Agjensionet e Pavarura rregullative t EU-s

Disciplinat rregullative t EU-s n rritje gjat kohs qasja e re kundr s vjetrs qasja globale thellimi i tregut t brendshm (lvizja e lir e/themelimi) njohja reciproke dhe parimi i origjins rregullimi i incentivve RIA q nga 2003

Figura 4.3 Arsyet pr mbi ose nn-rregullimin e EU-s

4.6 Prmbledhje
Rregullimi sht nj biznes ky pr EU-n. Ky shht nj

braktisje e prfitimeve t mdha t nj funksionimi m t mir t tregut t brendshm, nse nuk prmirsohet dshtimi i tregut; por sht njsoj i rndsishm q t shmanget rregullimi (i EUs) kur kostot nuk i mbipeshojn benfititet, ose kur kombinimi i rregullativave nacionale t aplikuara me liri t plot t lvizjes sht nj zgjidhje superiore. Edhe nse rregullimi nga EU-ja arsyetohet me tejkalimin e dshtimeve t tregut, kostot mund t minimizohen n nj numr t mnyrave, t cilat jan trajtuar gjat kapitullit.

4.6 Prmbledhje
N shumicn e rasteve jasht bujqsis, thiret rregullimi i

EU-s pr t ndihmuar themelimin e tregut t brendshm dhe/ose ta bj at q t punoj m mir. Kjo m s miri mund t spjegohet me trekndshin e tregut t brendshm q kombinon liberalizimin rregullimin (dhe njohjen reciproke) dhe konkurrencn. Katr dshtimet e tregut (eksternalitetet, internalitetet, fuqit e tregut dhe t mirat publike) mund t lidhen direkt me tre komplementt e liberalizimit t ktij trekndshi. Dshtimet e tregut jan prcaktuar s pari pr produktet dhe rrjedhimisht pr shrbimet, posarsiht kur intenalitetet jan nj arsye prominente pr t rregulluar.

4.6 Prmbledhje
Acquis rregullativ i tregut t brendshm sht vlersuar me

ndihmn e nj matrice prmbledhse, q ndrlidh temat m t rndsishme pr rregullimin e bazuar n katr dshtimet e tregut, me pes komponent t tregut t tregut t brendshm t EU-s (t t mirave, shrbimeve,kapitalit, puns, teknologjis). Ky vlersim (unik) tenton q t prparoj t kuptuarit e lexuesit pr spektrin aktual dhe t kuptuarit e rregullimit t EU-s, t bazuar n dshtimet e tregut. Pyetjet se n cilin nivel (t EU ose nacional) Unioni duhet t rregulloj, dhe si (dhe si jo), jan analizuar n trsi. Pas testimit t rregullimit t EU-s pr subsidiaritet dhe proporcionalitet inspektohen meritat e vlersimit t ndikimit t rregullimit, gjersisht t praktikuara n EU q nga fillimi i vitit 2003. Nj zbulim me rndsi n EU q synon t disciplinoj impulset rregullative t vendeve antare, pa i zvendsuar rregullat nacionale me rregulla t EU-s, sht njohja reciproke.

4.6 Prmbledhje
sht treguar se pengesat n t gzuarit e m shum njohjeje reciproke

n tregun brendshm, sesa q ne kemi sot, i atribuohen jo aq shum benifiteve sipas rndsis, por asa q sht injoruar deri m tani, kostove t parimeve. Nj analiz e kost benifiteve sht sigururar sipas kushteve rregullative, strategjike dhe t mirqenies ekonomike. N kt seksion konkludohet nj perspektiv m e gjer mbi strategjin e prgjithshme rregullative t EU-s. Strategjia prbhet prej nj serie t disciplinave t dobishme n t dy nivelet e qeveris. Ekonomiksi baz i rregullimit t rrezikut sht prcaktuar, duke prfshi nj ekskursion t shkurt n qasjen e vlers statistikore t jets pr t matur benifitet e nj rregullimi t till. sht prpunuar nj ilustrim pr rregullimin e mjedisit n EU, me ndihmn e analziave grafike.

N shumicn e rasteve rregullimi paraqet rregullimin e rrezikut.

4.6 Prmbledhje
Kapitulli konkludon me nj korniz analitike t vlersimit nse

EU-ja sht e mbi ose nn-regulluar. Pas theksimit t dallimit kritik ndrmjet Europs t vendeve antare q rregullojn shum tepr ose shum pak kundrejt nivelit t EU si t till, analizat fokusohen n mnyr strikte n kt t fundit. sht treguar se prgjigjja ka tri aspekte: forcat shtytse t mbi- dhe nn-rregullimit t EU-s, dhe nj trend t detyrueshm afatgjat n nivel t EU-s t promovimit ose zbulimit t nj numri t disciplinave q t prkufizojn shtrirjen e rregullimit t EU-s dhe/ose kostove t tij.