TC SELUK NVERSTES MHENDSLK MMARLIK FAKLTES Asl alt MHENDSL KMYA balk stilini dzenlemek iin tklatn BLM

PINAR BOZKURT BYOPOLMERLER VE SENTETK POLMERLER

4/15/12

BYOPOLMERLER
Biyopolimerler, doadaki eitli organizmalar tarafndan sentezlenen, canllarn hareketlilik, yalanma, duyu gibi zelliklerinden, hayatsal faaliyetlerinden sorumlu olan doal polimerlerdir. Ayrca bu polimerler genellikle enzim katalizrlnde ve aktive edilmi monomerlerin zincir byme polimerizasyonu ile sentezlenmektedir.

4/15/12

Biyopolimerlerin zellikleri retildikleri hammaddelerin cinsine bal olduu kadar, retildikleri ortamlarn fizyolojik koullarnda yaplacak olan kimyasal modifikasyonlardan da etkilenmektedir. Bu etkileimler, biyopolimerlerin baz belirgin zellikleri (nem, su direnlilii, saydamlk, yksek sya kar direnlilik gibi) ynnden olduka belirleyici olabilmektedirler. Biyopolimerlerin bu saylan karakteristik zellikleri, bu materyallerin 4/15/12 nasl bir uygulamada yani hangi

Biyopolimerlerin Kullanm Alanlar

Destek doku, sarg bezleri Yapay organ ve doku Ameliyat

yapm

iplii

ve

eldiven

Paket filmleri Mutfak kaplar Bitki sulama borular Karton

kutularn kaplamalar ve ieleri yapm

yzey

ampuan

merubat
4/15/12

Biyopolimerlerin Snflandrlmas 1)Doal Biyopolimerler

-Proteinler -Polisakkaritler -Mikrobiyal poliesterler -Polinkleotitler 2)Sentetik Biyopolimerler -Poliesteramidler -Poliortoesterler -Polianhidritler -Polialkilsiyonoakrilatlar -Poliiminokarbonatlar
4/15/12

Doal biyopolimerler biyolojik olarak retilen ve benzersiz ilevsel zelliklere sahip olan polimerlerdir. Sahip olduklar bu ilevsel zellikler nedeniyle deiik kullanm alanlarna sahiptirler. Kalnlatrc, jel yapc, balayc, datma ajan, kayganlatrc, yaptrc ve biyomalzeme olarak kullanlrlar. Fermentasyon ve saflatrma teknolojilerinde elde edilen gelimeler ve ucuz doal hammaddelerin salanmas sonucu, petrol bazl sentetik polimerlerin yerine doal polimerlerlerin kullanm olanakl duruma gelmitir. Doal biyopolimerler temel olarak ; -Protein, -Polisakkarit, -Polinkleotid,
4/15/12

Doal Biyopolimerler

Protein
Amino asitlerin belirli trde, belirli sayda ve belirli dizili srasnda karakteristik dz zincirde birbirlerine kovalent balanmasyla olumu polipeptitlerdir. Amino asitlerin 21 eiti insan proteininin yapsn meydana getirir. Protein yapsndaki doal biyopolimerlere rnekler:
Eklembacakllar tarafndan sentezlenen

ipek, binlerce yldr tekstil endstrisinde kullanlmaktadr. Yaplan almalarda koruyucu yara rt materyalleri olarak 4/15/12 kullanlmaktadr.

Polisakkarit
kiden fazla monosakkaritin su kararak glikozit bayla birlemesi sonucu oluurlar. Polisakkaritler ya dzgn bir yay ya da dallanm yay seklindedir. Glikoz birimlerinin farkl ekilde balanmas polisakkaritler arasnda farkl zelliklerin domasna neden olur. Kompleks ekerler de denir. Polisakkaritler tatsz olup, ou suda erimez. En tannm polisakkaritler selloz, niasta ve kitindir. Polisak n (Monosakkarit) Polisakkarit + (n-1) Su karit Gli koz

4/15/12

Selloz: Selloz dnyada en ok bulunan

ve doal olarak meydana gelen biyopolimerdir. Glikoz molekllerinin dallanmam, lineer zincirlerinden olumaktadr. ok yksek derecede kristalin olduundan yksek molekl arlkl bir polimerdir.

Bitkisel kaynakl, ok sert, suda znmeyen bir maddedir. Yaprak saplar, aa gvdeleri ve bitki dokularnn odun ksmlarnda Selloz bulunur. Selloz, odun ktlesinin ounu oluturur; pamuk, hemen hemen saf sellozdur. Yenilenebilir, biyobozunur ve 4/15/12 biyouyumlu olduu iin biyoambalaj

Niasta:

Niasta petrokimyasal bazl, biyolojik olarak paralanmayan plastik materyallerin yerine gemek iin evre dostu ambalajlama materyallerinin gelitirilmesinde olduka yaygn ekilde kullanlan doal biyopolimerlerdendir. Bitkisel kaynakldr. Amiloz ve amilopektin Amilop olmak zere ektin tip glikoz polimeri ierir. iki Amiloz niastann % 20-30 unu meydana getirir.

Ami

4/15/12

Birok uygulamas su bariyer zelliinin olmamas ve film parlakl gibi zayf mekaniksel zellikleri nedeniyle snrldr. Kendi doas gerei biyobozunur, yenilenebilir ve dk fiyatl materyal olan niasta, gda veya gda olmayan rnlerin ambalajlama uygulamalarnda yksek potansiyele sahiptir. Endstride tutkal, kt ve tekstil yapmnda kullanlr. Gda sanayisinde kvamlandrc, yemek yapmnda svlar koyulatrmakta kullanlr. Tpta kontroll ila salm sistemlerinde kullanlr.
4/15/12

Kitin: Sellozdan sonra

dnyada en yaygn olarak bulunan ikinci biyopolimerdir. Yenge, Kitin karides gibi kabuklu su rnlerinin ana bileeni olup, bceklerin iskeletinde ve mantarlarn hcre duvarlarnn yapsnda da bulunmaktadr. Kitos Hayvan ve insanlar iin an yara band yapmnda,

4/15/12

Polinkleotidler
DNA ve RNA'da yer alan nkleotitlerin on veya daha fazlasnn bir araya gelerek oluturduu yapya verilen addr. Bu yaplar, birbirleri arasnda gl kovalent balar araclyla balanrlar. Polinkleotitler, her canlda yer almaktadr. DNA ve RNA, pahal olmalar nedeniyle nemli bir dezavantaja sahiptir. Ayrca elde edildikleri kaynaa gre bileimleri deiir.

4/15/12

Mikrobiyal Poliesterler
eitli mikroorganizmalar tarafndan besinsizlik durumunda sentezlenen, 1-6 ay iinde su ve CO2ye dnebilen depo polimerleridir. Poli(hidroksi btirat) (PHB) ve kopolimeri poli(hidroksi btirat valerat) teknolojik olarak retilen mikrobiyal poliesterlerdir. Doada paralanabilen trden, dolaysyla evre dostu polimerlerdir. Ziraat, veterinerlik, tp, kimyasal eldesi, paketleme materyalleri (plastik film), tek kullanmlk ocuk bezleri, mutfak gereleri ve ieler gibi uygulama alanlar bulunmaktadr.

4/15/12

Doal Biyopolimerlerin Avantajlar:

Biyolojik

ortamdaki benzerlik gsterirler.

makromolekllere

byk

Sentetik polimerlerde karlalan toksisite ve kronik

iltihaplanma sorunlar yoktur.

Biyolojik ortamdaki enzimlerle bozunurlar.

Doal Dezavantajlar:

Biyopolimerlerin

Vcudun baklk sistemini bozan etkiye sahiptirler. Sentetik polimerlerden daha kompleks bir yapya

sahip olduklarndan zordur.

teknolojik

manpilasyonlar
4/15/12

Sentetik Biyopolimeler
Gnmzde sentetik biyopolimerler medikal ve cerrahi alanda yaygn olarak kullanlmaktadr. Bu polimerler yaplarndaki ester gruplar nedeniyle kolay hidroliz olma zelliine sahiptirler. Bu zelliklerinden dolay ameliyat iplii yapmnda ve ila salnm sistemlerinde(ila salm sistemleri kimyasal bir uyarya cevap olarak ilacn serbest brakld sistemlerdir. rnek olarak artan glikoz konsantrasyonuna bal olarak inslin salm verilebilir) en ok 4/15/12 tercih edilen polimerler arasndadrlar.

Poliesteramidler
Yaplarndaki ester gruplar nedeniyle kolaylkla hidroliz olabilen ve amid balar nedeniyle de mekanik olarak kararl yapda polimerlerdir. Kopolimerlerin yeni bir snf olan bu polimerler birok aratrmac tarafndan incelenmitir. Naylon benzeri mekanik zellikleri ve poliesterler gibi degradasyon (ykm) gstermeleri yar-kristalin bu polimerlerin ameliyat iplii olarak kullanlmasn salamtr.

Poliortoesterler
Belli artlarda yzeyden heterojen anmaya urayan hidrofob polimerdir. Balar pHa duyarl 4/15/12 olduundan alkali ortamda dayankl fakat asidik

Polianhidritler
Hidrolitik olarak en kararsz polimerlerdir. Biyotpta ila tayc olarak kullanlrlar. Hidrofobik karakterli anhidrit polimerlerin dk su absorbsiyonlarina ramen hidrolitik bozunmalar hzldr. Bu nedenle ila salm hz kolaylkla optimize edilebilmektedir. Hem biyouyumlu olmalar hem de toksik zellik gstermemeleri nedeniyle beyin kanseri tedavisinde etkili bir yaklam olarak aklanmtr.
zobtil Metil Polialkilsiyanoakrilatlar siyanoakrilat siyonoakril at 4/15/12 Doku yaptrcs ve kanama durdurucu olarak

Poliiminoka rbonatlar
Isl kararllklar,
4/15/12

Alifatik poliesterler
Biyomedikal biyobozunur polimerlerin en nemli ve en ok zerinde allan snfn oluturmaktadr. Poli(a-hidroksi) asitlerden polilaktat (polilaktikasit) ve poliglikolat (poliglikolikasit) ve bunlarn kaprolaktan ile hazrlanan kopolimerleri gibi ok bilinen biyomedikal polimerler de bu grupta yer almaktadr. Glikolat dimerinin halka almas polimerizasyonu ile elde edilen poliglikolat (PGA), yar kristalin bir polimer olup cams gei scakl 36-40C ve erime scakl 224-226C arasndadr.

4/15/12

Polilaktik asit (PLA) de PGA gibi polikondenzasyon Poli(lakti k asit) veya halka almas polimerizasyonlar ile deiik molekl arlklarnda sentez edilebilir.
4/15/12

Poli(D,L-laktat) ise tamamen amorf bir yapya sahiptir. Cams gei scakl 5760C aralndadr. Birok organik zcde kolaylkla znr. Amorf yaps nedeniyle degradasyon hz PLAa gre daha fazladr. Bu zellii ve yksek ila geirgenliine sahip olmas nedeniyle kontroll ila salm sistemleri gibi mekanik g istemeyen uygulamalar iin tercih edilir. Yaplan aratrmalar poli(L-laktat) ve poli(ester-retan)in karmlar biyobozunur damar protezi ve sinir ynlendirici olarak da kulanlabileceini gstermitir. 4/15/12

Polikaprolakton (PCL) biyobozunur poliesterlerden olup, -kaprolaktonun halka almas polimerizasyonu ile sentezlenmitir. Poli(kaprol
akton)

Erime scakl 63C olup cams gei scakl ise -60C civarndadr. Yar kristalindir. Hidrofobik karakterlidir ve oda scaklnda kauuumsu zellik gsterir. Toksik zellikleri ok dktr ve birok ila iin yksek geirgenlie sahiptir. Bu 4/15/12 sebeple kontroll ila salm teknolojisinde tercih

SENTETK POLMERLER
kinci dnya savandan sonra sentetik polimerlerin birok eidi ticari olarak byk lekte retilmeye balanmtr. Kolay ilenip ekillendirilebilmeleri nedeniyle retilen birok rn farkl alanlarda uygulama bulmutur. Son 40 ylda, farkl kimyasal zellikler (termoplastik veya termoset, amorf veya yar kristalin, vb.) gsteren dier birok polimer de bu gruba katlmtr. Uygulamalarn ounda, sentetik polimerlerin stn zellikleri bu tr maddelerin, hem kullanlma koullarnda hem de fabrikasyon srasndaki mekanik zelliklerine dayanr. Sentetik polimerlerin nemli bir blm termoplastik (plastik) malzemelerin yapmnda kullanlr.
4/15/12

Tbbi uygulamalarda da kullanlan sentetik polimerler, ok deiik bileimlerde ve ekillerde (lif, film, jel, boncuk, nanopartikl) hazrlanabilmeleri nedeniyle biyomalzeme olarak geni bir kullanm alanna sahiptirler. Ne var ki, baz uygulamalar iin rnein, ortopedik alanda mekanik dayanmlar zayf olup, svlar yapsna alarak iebilir ya da istenmeyen zehirli rnler (monomerler, antioksidanlar gibi) salglayabilirler. Daha da nemlisi, sterilizasyon ilemleri (otoklavlama, etilen oksit, Co radyasyonu) polimer zelliklerini etkileyebilir.
4/15/12

Sentetik Polimerlerin Snflandrlmas

Polietilen Poliamid Polietilentereftalat Polipropilen Politetrafloroetilen Polivinilklorr Polimetilmetakrilat Polimetildisiloksan Polikarbonat
4/15/12

Polietilen (PE)
retimi:
Polietilenin retim ekli olan polimerizasyon metodu, radikal, anyonik, koordinasyon ve katyonik olabilir. Bu metodlarn her biri farkl tipte polietilen retimi salar. Bugn yaratlan bu metodlara gre, polietilenin retimi yle snflandrlr: 1- Yksek Basn Polietileni Alak Younluk Polietileni 2- Orta Basn Polietileni Orta Younluk Polietileni 3-Alak Basn Polietileni Yksek Younluk Polietileni
4/15/12

ZELLKLER:
Etilen

gazlarnn polimerizasyonuyla sentezlenen polietilen toplam termoplastikler ierisinde %34 lk oranla en fazla tketilen ticari polimedir.

zellikleri tiplere gre deiiklik gsterse

de; d ortam koullar ve neme kar iyi diren,

Esneklik,
4/15/12

KULLANIM ALANI:
TIPTA;

1.Anmaya kar dayanm ok yksek olan apraz-bal polietilen, eklem ve kemik deiimine ihtiya duyan hastalarda eklem ya da kala protezi olarak kullanlabilecek bir malzemedir. 2.En yksek younlua sahip PE kkrdak dokuya benzer, yksek dayanm ve dk srtnme katsays zellikleri nedeniyle ortopedide kullanm alan bulmutur. 3.Dk younluklu polietilen, ise yumuak doku yenilenmesinde plastik cerrahide ve 4/15/12 kateter (diyalize girmek iin byk

4/15/12

Poliamid (Naylon)
RETM:
Naylonlar, diaminlerin, dibazik asitlerle reaksiyonu sonucu oluurlar, ya da laktomlarn halka almas polimerizasyonuyla hazrlanrlar.

ZELLKLER:
ok iyi yorulma mukavemeti,

4/15/12

KULLANIM ALANI: TIPTA; 1.Yksek kristallenme dereceleri ve hidrojen balar sayesinde fiber formunda ilenebilmektedir. Dolaysyla ameliyat iplikleri, yara rt materyalleri olarak kullanlr. ENDSTRDE; 1.Elbiselik kuma yapmnda kullanlan iplerin (kord bezi) retiminde, 2.Metal paralarn yerini alabilen malzemelerin yapmnda, 3.Elektrik tellerin izolasyonunda,

4/15/12

Polietilentereftalat (PET)
RETM: Kondensasyon polimerizasyonu ile elde edilen bir poliesterdir.

ZELLKLER:
Beyaz ya da ak krem renkli 4/15/12

maddedir.

KULLANIM ALANI: TIPTA; 1.Polietilenteraftalat (PET) yapay damar eklinde, 2.Kalp kapakklarn dikme kullanlan halkalar olarak, amac ile

3.mplant fiksasyonunda kullanlan tipik bir yar kristalin poliesterdir. ENDSTRDE; 1.Filmlerde, 2.Elektriksel yaltkan olarak,
4/15/12

Polipropilen (PP)
RETM: Polipropilen, elde edilir. propilenin polikodenzasyonu ile

ZELLKLER:
Polipropilen yar effaf, beyaz renkli ve oda

scaklnda

kat

halde

bulunan

4/15/12

bir

KULLANI M ALANI:
TIPTA;
4/15/12

Politetrafloroetilen (PTFE)
RETM:

Polietilen ile benzeri yapda olup, polietilendeki hidrojenlerin, flor atomlaryla yer deitirmesi sonucu sentezlenir.

4/15/12

KULLANIM ALANI: TIPTA; 1.Gore-Tex olarak bilinen hidrofobik formu, basnca, scakla dayankll ve geirgenlii, srtnme zellikleri sayesinde suni damar olarak kullanlmaktadr. ENDSTRDE; 1.Teflon, 2.Kimyasal etkilere dayankl filmler,
4/15/12

Polivinilklorr (PVC)
RETM: PVC, vinil klorr monomelerinden elde edilen nemli bir ticari polimerdir. Vinil klorr polimerizasyonu, sspansiyon, emlsiyon veya yn polimerizasyonu teknikleri ile yaplr.

ZELLKLER:
PVC, kimyasal

direnci

iyi

4/15/12 saylabilecek bir

KULLANIM ALANI: TIPTA; 1.Kan tp ve kan torbalarnn ou PVCden yaplmaktadr. 2.PVC tbbi uygulamalarda tp formunda kan nakli, diyaliz (kann makineyle szlmesi) ve beslenme amal kullanlr. ENDSTRDE; 1.Sert PVC ; su borular, zgara, su tesisat paralar, pencere ereveleri, basn ve havalandrma borular, vantilatr, ya ve iecek kaplar 4/15/12 yaplmas amacyla kullanlr.

Polimetilmetakrilat (PMMA)
RETM:

PMMA, metil metakrilatn polimerizasyonu ile retilir. Ticari retimi genelde radikalik katlma polimerizasyonu zerinden sspansiyon veya yn polimerizasyonu teknikleri ile yaplr. Metilmetakrilat, anyonik mekanizma zerinden de polimerleebilen bir mononeridir. Anyonik polimerizasyonla sindiyotakik veya izotaktik yapda PMMA elde edilir.

4/15/12

KULLANIM ALANI: TIPTA; 1.Ik geirgenlii, sertlii ve kararll nedeniyle gz ii lensler ve sert kontakt lenslerde kullanm yaygndr. 2.Yumuak kontakt lenslerse, ayn ailenin bir baka polimerinden hazrlanrlar. ENDSTRDE; 1.Uak ve gzlk camlar, 2.Mercekler,
4/15/12

Polidimetilsiloksan (PDMS)
RETM: Polidimetilsiloksan, yaygn olarak kullanlan bir dier polimer, karbon ana zinciri yerine silisyumoksijen ana zincirine sahiptir. zellii ise, dier kauuklara nazaran scakla daha az baml olmasdr.

4/15/12

KULLANIM ALANI: TIPTA; 1.PDMS, kateterlerde, baz damar protezlerinde ve yksek oksijen geirgenlii nedeniyle membran oksijenatrlerde (solunum cihazlar) kullanlr. 2.Mkemmel esneklik ve kararllndan dolay parmak eklemleri, kan damarlar, kalp kapakklar, di, kulak, ene ve burun implantlar gibi protezlerde kullanlr.

4/15/12

Polikarbonat (PC)
RETM: Bisfenol A ve fosgenin polimerizasyonu sonucu sert bir malzeme olan polikarbonat sentezlenir.

ZELLKLER:

4/15/12

KULLANIM ALANI: TIPTA; 1.Yksek arpma dayanm nedeniyle gzlk camlarnda ve emniyet camlarnda, 2.Oksijenatrler ve kalp-akcier makinelerinde kullanlrlar. ENDSTRDE; 1.Mikroskop paralar, panjur, CD kab, sokak ve ara lambalar, projektr paralar, akmak,

4/15/12

Hidrojeller
RETM:

Hidrojeller, suda iebilen, apraz-bal polimerik yaplara denir. Bir ya da daha ok sayda monomerin polimerizasyon reaksiyonu ile hazrlanrlar. Ana zincirler arasnda hidrojen balar veya Van der Waals etkileimleri gibi balanmalar mevcuttur. Bu nedenle znmezdirler.

4/15/12

ZELLKLER: Hidrojeller, tbbi uygulamalar

4/15/12

KULLANIM ALANI: TIPTA; 1.Hidrojellerin ilk uygulamas, kontakt lensler olarak ortaya kar. Mekanik kararllklarnn oluu, yksek oksijen geirgenlii ve uygun krnm indisine sahip olular, kontakt lenslerde kullanlmalarnn temel nedenidir. 2.Hidrojellerin dier uygulamalar ise yapay tendon materyalleri, yara iyilemesinde biyoyapkan madde, yapay bbrek zarlar, yapay deri, estetik cerrahide

4/15/12

Poliretanlar (P)
RETM: Poliretanlar, yumuak ve sert segmentlerden oluan blok kopolimerlere denir. Kondensasyon polimerizasyonu ile elde edilirler.

ZELLKLER:
Kristal yapl, Te = 200C. Sert poliretanlar

150Cye kadar dayankl.

4/15/12

KULLANIM ALANI: TIPTA; 1.Kanla uyumluluklar ok iyi olduundan zellikle kalp-damar uygulamalarnda tercih edilirler. Kan torbas, Hidrosefali ant, Oksijenatr. ENDSTRDE; 1.Elastomer, fiber, kaplayc, 2.Yumuak ve sert kpk olarak 3.Roket yakt kullanlr. bileeni olarak
4/15/12

4/15/12

REFERANSLAR
1. Gzkara, M.E., 1990, Biyokimya, Repromat

Ltd.ti. Yaynlar, Bask, Ankara.

2. Visch, S.M., 2002, Biopolymers; what is their

place in future society in relation with sustainable design, http:// www.proterra.nl/biopolymers.html

3.

www.fisheriessciences.com Nimet, Hema-laktat-dekstran kriyojellerin retimi ve doku mhendisliinde uygulamalar Hacettepe niversitesi Fen Bilimleri Enstits, doktora 4/15/12 tezi

4. Blgen

DNLEDNZ N TEEKKR EDERM

4/15/12