Prmbajtja e ligjrats

Hyrje: Madhsit/treguesit ablsolut dhe relativ

Hyrje:Kuptimi dhe prdorimi i indekseve Llojet e indekseve Indekset individuale

Indekset baz Indekset zinxhirore

Indekset agregate

Indeksi i vllimit fizik Indeksi i vlers Indeksi i mimeve

Hyrje: Treguesit absolut dhe relativ

Tregues/madhsi absolute sht p.sh. nse themi Prodhimi i firms A sht 200 ton grur GDP e Kosovs n vitin 2008 ka qen 1.5 miliard Euro Ndrsa tregues /madhsi relative do t ishte nse themi Prodhimi i firms A sht 2 her m i madh n krahasim me at t firms B GDP e Kosovs n vitin 2008 sht rritur pr 5% n krahasim me vitin 2007
Pra, madhsit absolute prshkruajn dukurin ashtu si sht, ndrsa madhsit relative e prshkruajn dukurin n krahasim me gjendjen e dukuris s njejt nj periudh tjetr ose me nj dukuri t llojit t njejt

Hyrje: Kuptimi dhe aplikimi i indekseve

Idekset jan nj lloj i treguesve relativ q shpreh

raportin e niveleve t nj dukurie n periudha t ndryshme kohore

Idekset shfrytzohen pr t hulumtuar dinamikn e

nj dukurie (pra, zhvillimin e saj gjat kohs)

Llojet e indekseve

Indekset individuale
Indekset baz Indekset zinxhiror

Indekset agregate
Indeksi i vllimit fizik Indeksi i vlers Indeksi i mimeve

Indekset individuale
Tregues relativ q shprehin raportin n mes t dy

madhsive individuale t dukurive t njllojta statistikore ku

Njra madhsi merret si baz krahasimi

(kjo vendoset si emrues i raportit t indeksit: GDP n vitin 2008 n shembullin anash)

Madhsia tjetr sht ajo q dshirojm ta

krahasojm me bazn

GDP 2009 GDP 2008

(kjo vendoset si numrues i raportit t indeksit: GDP n vitin 2009 n shembullin anash)

Indekset individuale: Prdorimi

Shembuj t prdorimit t indekseve individuale jan rritja ose zvoglimi i...
Prodhimit t TV-ve n nj firm

Shpenzimit t nj studenti
GDP-s s nj vendi (q e kemi quajtur rritje ekonomike) mimit t nafts (ose nj artikulli tjetr) Etj.

...n periudha t ndryshme kohore

Indekset individuale: Llogaritja (1)

Nse prodhimi n ndrmarrjen X ka qen

400 ton n vitin 2008 500 ton n vitin 2009

1. Indeksi individual q tregon rritjen/zvoglimin e prodhimit do t

prodhimi 2009 500 ton 1.25 prodhimi 2008 400 ton 2. Pr ta shndrruar n prqindje, indeksin e shumzojm me 100

ishte:

1.25 * 100% =125%

3. Pr ta gjetur vetm rritjen/zvoglimin prej vitit n vit ja heqim bazn (100-shin)

125% - 100 % = 25%

Pra, prodhimi n firmn X sht rritur pr 25% nga viti 2008 n vitin 2009

Indekset individuale: Llogaritja (2)

Nse prodhimi n ndrmarrjen X ka qen

500 ton n vitin 2008 400 ton n vitin 2009

1. Indeksi individual q tregon rritjen/zvoglimin e prodhimit do t

prodhimi 2009 400 ton 0.8 prodhimi 2008 500 ton 2. Pr ta shndrruar n prqindje, indeksin e shumzojm me 100

ishte:

0.8 * 100% = 80%

3. Pr ta gjetur vetm rritjen/zvoglimin prej vitit n vit ja heqim KUJDES MINUSIN! bazn (100-shin)

80% - 100% = -20%

Pra, prodhimi n firmn X sht zvogluar pr 20% nga viti 2008 n vitin 2009

Llojet e indekseve individuale: Hyrje

Nse dshrion t llogaritsh indekset individuale t prodhimit t firms A pr vitet 2005 dhe 2006, i ke dy mundsi 1 Viti Prodhimi (ton) 1. Mund ti vsh n raport t dy kto madhsi me nj vit baz (p.sh. Vitin 2003). 2003 3 Ky quhet indeks baz 2004 4
2 Viti 2003 2004 2005 2006 Prodhimi (ton) 3 4 8 6 I2005 I2006 2. Mund ti vsh n raport kto madhsi me vitet pararake (vitin 2006 me vitin 2005, ndrsa vitin 2005 me vitin 2004) Ky quhet indeks zinxhiror 2005 2006 8 6 I2005 I2006

Llojet e indekseve individuale: Indekset baz dhe indekset zinxhiriore

Indekset baz shprehin raportin e nj niveli/madhsie

t seris kohore ndaj nj niveli/madhsie tjetr t asaj serie t zgjedhur si baz konstante. Indekset zinxhirore shprehin raportin e nj niveli/madhsie t seris kohore ndaj nivelit/madhsis paraprake si baz.

Pra, dallimi sht q tek indekset baz krahasimi bhet me nj periudh baz konstante, ndrsa tek indekset zinxhirore baza sht periudha paraprake

Indekset baz
Periudha baz zgjedhet nga hulumtuesi Me rndsi ngase mund t bhet manipulim nse prdoret vlera m e ult ose m e lart e seris Nuk duhet t jet shum larg periudhs raportuese Pasi t caktohet periudha baz, madhsia n do

periudh raportuese pjestohet me madhsin n kt periudh Shnohen me I, periudhn baz lart dhe periudhn raportuese posht 2003 2003 P.sh. Indekset baz me baz vitin 2003 I 2005 ; I 2006 pr vitet 2005 dhe 2006 do t shkruheshin:

Indekset baz: Shembull

Viti 2003 2004 2005 2006 Prodhimi (ton) 3 4 8 6

2003 2004

4 8 6 2003 2003 1.33; I 2005 2.66; I 2006 2 3 3 3

Kto vlera i shumzojm me 100 pr ti shndrruar n

prqindje, p.sh. 2.66*100=266 Pastaj zbritet 100, p.sh. 266-100=166 Vlera e mbetur, 166-shi, sht rritja n prqindje e prodhimit (pra, interpretimi: n vitin 2005 prodhimi sht rritur pr 166% n krahasim me vitin 2003)
MOS HARRO: Mbetja pozitive nnkupton rritje n krahasim me periudhn baz, ndrsa mbetja negative nnkupton rnie (zvoglim) n krahasim me periudhn baz

Indekset zinxhirore (vargore)

Vargore/zinxhirore ngase baza ndryshon gjithmon niveli raportues shndrrohet n nivel baz pr indeksin e ardhshm Interpretimi dhe llogaritja bhen njejt, vetm se tani

rritja/zvoglimi interpretohet n raport me periudhn paraprake Shnohen me I, nj v lart dhe periudhn raportuese posht
P.sh. Indekset zinxhirore pr vitet

2005 dhe 2006 do t shkruheshin:

v 2005

;I

v 2006

Indekset zinxhirore: Shembull

Viti 2003 2004 2005 2006 Prodhimi (ton) 3 4 8 6

v 2004

4 8 6 v v 1.33; I 2005 2; I 2006 0.75 3 4 8

Sikurse tek indeksi baz, kemi Pr vitin 2004: 1.33*100%=133% 133%-100%=33%

Interpretimi: N vitin 2004 prodhimi sht rritur pr 33% n krahasim me vitin 2003

Pr vitin 2006: 0.75*100%=75% 75%-100%= -25% Interpretimi: N vitin 2006 prodhimi sht zvogluar pr 25% n krahasim me vitin 2005

Indekset agregate (grupore)

Shprehin ndryshimet relative dhe ritmin e shtimit t

disa dukurive t vrojtuara (tek indeksi individual ishte vetm nj dukuri)

Disa lloje t idekseve agregate Indeksi i vllimit fizik t prodhimit Indeksi i mimeve Indeksi i vlers s prodhimit. Ne do t koncentrohemi vetem ne Indeksin e mimeve

Indeksi i cmimit: Hyrje

Pr identifikimin e ndryshimeve n koh t cmimeve t artikujve
Mund t llogaritet si indeks baz apo zinxhiror Indeks baz si madhsi relative t thjeshta (cmimi n vitin raportues/n vitin baz) Indeksi zinxhiror=duke krahasuar mimet e secilit vit me vitin paraardhs

Indeksi i mimeve: Llojet

Indeksi i Laspajerit
Indeksi i Pashes Indeksi i Edgeworth-it Indekset reale/ideale

Indeksi agregat i mimeve: Kuptimi (1)

Shprehin ndryshimin e prgjithshm t mimeve pr

nj grup artikujsh.
P.sh. pr t analizuar koston e jetess s nj familje,

kombinohen indekset e mimeve pr artikujt e domosdoshm jetsor me nj shifr t vetme prmbledhse (Indeksi i mimit t konsumatorit - CPI)

Indeksi agregat i mimeve: Kuptimi (1)

N indeksin e ponderuar t mimeve ndikojn edhe sasit e mallrave t shitur e jo vetem mimet
P.sh. Nse n vitin 2005 do t duheshin 520 pr t bler shportn me katr artikuj, e njejta shport n vitin 2004 ka kushtuar 460

Indeksi=113
d.m.th. shporta e mallrave n vitin 2005 kushton pr 13%

m shum n krahasim me vitin baz.

Indeksi agregat i mimit: Rndsia

Esht tregues i inflacionit
Shrben pr t llogaritur koston e jetess

Shrben pr indeksimin e pagave, sigurimeve sociale, kontratave, etj. Shrben pr t llogaritur pagn reale (fuqin blerse t paras)
Paga mesatare/indeksi i mimit=paga reale

Indeksi agregat i mimit: Llojet

Ekzistojn tri lloje t indekseve agregate t ponderuar

t mimeve:
Indeksi i Laspajer-it Indelsi i Pashe-s
IL

pq p q
1 0 1

0 0

100

IP

pq p q
0 1

1 1

100

Indeksi i Edgeworth-it

IE

p q p q
0

0 0

q1

q1

100

Indeksi agregat i mimit: Kufizimet

Kufizimet e indeksit agregat t ponderuar:
Ndikohet nga ndryshimi i artikujve me mime t larta Nuk izolon efektin e mimit t secilit artikull

Indeksi agregat i mimit: Llogaritja (1)

Pra, pr t llogaritur indekset agregate t ponderuara

t mimeve duhet marrur parasysh edhe sasit e konsumuara e jo vetm mimet e tyre Shembull: le t analizojm n dy periudha kohore mimet e katr produkteve
Sasia e konsumuar Periudha Periudha baz raportuese (2000) (2001) qo q1 400 70 130 1300 340 100 160 1600 mimet n kg/ Periudha Periudha baz raportuese (2000) (2001) po p1 4 27 70 200 5 33 72 182

Produktet A B C D

Indeksi agregat i mimit: Llogaritja (2)

Zgjidhje: Fillimisht krijojm tabeln me t dhnat t

cilat na duhen pr llogaritjen e indekseve

Produktet A B C D Totali ( ?) p 1q o 2,000 2,310 9,360 236,600 250,270

p oq o
1,600 1,890 9,100 260,000 272,590

p 1q 1
1,700 3,300 11,520 291,200 307,720

p oq 1
1,360 2,700 11,200 320,000 335,260
1 0 0 0

p 1 (q o +q 1 )
3,700 5,610 20,880 527,800 557,990

p 0 (q o +q 1 )
2,960 4,590 20,300 580,000 607,850

Indeksi i Laspajer-it Indelsi i Pashe-s

IL

IP

pq p q pq p q
1 0

100

250,270 100 91.81% 272,590 307,720 100 91.78% 335,260 557,990 100 91.80% 607,850

1 1 0 1

100 q1

Indeksi i Edgeworth-it I E

p q p q

0 0

q1

100

Dallimet n mes Laspayerit dhe Pasche-s

Laspeyerit: sa para m shum ose m pak do t duhej

t shpenzonim n 2001 n krahasim me 2000 nse do t donim t blenim sasin e mallrave q kemi bler n vitin 2000 (nse 5% ather mimet u rritn pr 5%)
Paasche-s: sa para m shum ose m pak do t duhej

t shpenzonim n 2001 n krahasim me 2000 nse do t donim t blenim sasin e mallrave q kemi bler n vitin 2001 (nse 5% ather mimet u rritn pr 5%)
Dallimi me i madh sa m e largt periudha baz

Indeksi agregat i mimit: Cili lloj? (1)

Pasi q mund t kemi disa indekse t cilat rezultojn

me vlera t ndryshme, shum autor preferojn Indeksin Ideal Indeksi ideal paraqet mesataren aritmetike apo gjeometrike t dy indekseve: Pashe-s dhe Laspajer-it Sipas mesatares aritmetike:
Indeksi Ideal aritmetik
II

Sipas mesatares gjeometrike: I I I P I L 91.78 91.81 91.79 Indeksi Ideal gjeometrik N rastin e shembullit ton indekset nuk dallojn n

I P I L 91.78 91.81 91.79 2 2

mes veti shum andaj ska nevoj pr Indeks Ideal

Indeksi agregat i mimit: Cili lloj? (2)

Indeksi i Laspayeri-it: model i ngrir i konsumit I cili nse ndrtohet n periudha t gjata kohore supozimet pr konsumin e familjes mund t bhen joreale (sepse struktura e artikujve t konsumuar ndryshon) Indeksi i Pasche-s: peshat paraqesin sasin e

konsumuar n periudhn raportuese

Korrigjon kufizimin e Laspayer-it m lart Mirpo, e met e indeksit te Paasche-s sht se vargu i

indekseve q ndrtohen nuk sht i krahasueshm me njri tjetrin (sepse konsumi ndryshon)

Indeksi agregat i mimit: Cili lloj? (3)

Indeksi i Pasche-s: peshat paraqesin sasin e konsumuar

n periudhn raportuese
Korrigjon kufizimin e Laspayer-it m lart Mirpo, e met e indeksit te Paasche-s sht se vargu i

indekseve q ndrtohen nuk sht i krahasueshm me njri tjetrin (sepse konsumi ndryshon) Kjo ndodh ngase nse llogarisim indeksin pr vitin 1996 dhe 1997 ndryshimet paraqiten si pr sasit edhe pr cmimet e prdoruara.

Krkon shpenzime ngase pr cdo vit duhet br analiza pr

t prcaktuar sasit e konsumuara pr periudhn aktuale.

Indeksi me pesha t fiksuara

Pesha t fiksuara n baz t ndonj analize q mbahen

t njejta pr llogaritjen e indeksit.

Ndryshon nse ndryshon konsumi i popullisis:

peshat rishikohen
Mundson prdorimin e peshave konstante me qllim

t vecimit t efektit t cmimeve