DERIVATI KARBONSKIH KISELINA

CO

OH

:Z

CO

Z + OH

U zavisnosti od prirode atoma ili atomske grupe Z, derivati kiselina dele se na: 1. Halogenide kiselina 2. Anhidride kiselina 3. Estre kiselina 4. Amide kiselina 5. Hidrazide kiselina 6. Azide kiselina Z = -F, -Cl, -Br, -J Z = -O-CO-R Z = -OR Z = - NH2 Z = -NH-NH2 Z = -N3

HEMIJSKE REAKCIJE
O R C

O W: + R C Z Z

O R R C W + :Z

W: + R
O R C Z + W:

W + :Z
O

O R C W O O R + W: R C W R H R Z R

C W

+ :Z

Adicija:
R

OH C W O O Z -Z R C W R

Supstitucija:
R

O C Z + W: R

C W

O R C Z + OH R

O C OH Z R

O C OH O H Z H R O C + HZ + H OH + :Z

O R C

O Z H R C

H Z + O H H R H

C O

HALOGENIDI KISELINA
O R C X ; X = -Cl ; R O C Cl

Hloridi kiselina dobijaju se delovanjem hlorida mineralnih kiselina na karbonske kiseline:

3 CH3 C6H5

COOH + PCl3 COOH + PCl5

O R C + SOCl2 OH
piridin

3 CH3 C6H5
O R

COCl + P(OH)3 COCl + POCl3 + HCl

C + SO2 + HCl Cl

1. Konverzija hlorida kiselina u druge derivate kiselina:

O

O O H O H CH3 C Cl O H O O H R' R C H CH3

O C OH + HCl

Hidroliza: CH3

C+ Cl

Alkoholiza: R

C+ Cl

O H

R'

C Cl

OR' + HCl

O R C Cl
O CH3 R C Cl NH H CH3

O NH2 H
O R C NH CH3 + HCl

Amonoliza: R

C + :NH3 Cl

NH2 + HCl

Aminoliza: R

C + :NH Cl H

2. Reakcija acilovanja po Fridel-Kraftsu.

ANHIDRIDI KISELINA

CO

CO

Z=

CO

Dobijanje anhidrida kiselina:

R R

CO

OH + H

CO CO R

R R

CO CO O

CO CO

R + HOH R + Na Cl

COO Na + Cl

CH3

C O O

OH

T 973K O

CH3

C + OH O O

CH2

C + HOH O O

CH3

OH + C

CH2

CH3

CH3

1. Konverzija anhidrida kiselina u derivate kiselina:

O

O R O + HOH C O OH R C O O R C O OH R C O R R R R H R

O C + C O O C + C O O NH2 R C + R C O NH2 OH O OH R OH OH

Hidroliza:

R R

C C O O

Alkoholiza:

R R

C C O

O + HO

O R O + :NH3 C

Amonoliza:

R R

C C O

OH R C O

2. Reakcija acilovanja po Fridel-Kraftsu.

ESTRI KARBONSKIH KISELINA

O R C OR' = Z = -OR'

Dobijanje estara karbonskih kiselina 1. Reakcija esterifikacije:

O R C OH + H OR' H R O C OR' + HOH

v1= k1 [RCOOH] [ROH];

v2 = k2 [RCOOR] [H2O]

v1 = v2 k1 [RCOOH] [ROH] = k2 [RCOOR] [H2O]

k1 k2 = Ke = [RCOOR] [H2O] [RCOOH] [ROH]

Mehanizam reakcije esterifikacije:

O R C

OH +H R C OH OH R C OH2 O R' - HOH R + O H O C H O R' A R' R

OH C

+
O R'

OH

OH H O R C O R' + H

Dobijanje estara iz derivata kiselina:

R R CO

CO O

Cl + R' CO R + R'

OH OH

R R

CO CO

OR' + HCl OR' + R COOH

Hemijske osobine estara

1. Reakcija hidrolize: Saponifikacija
O R C OR' OH R O C OH OR' R O C + OR'
OH

COO + HO

R'

Kisela hidroliza
O R C

OH +H R C OR' OH R C HOR' O H R + O H O C H OH + HOR' H R

OH C O H

OR'

OR' H O R C OH + H

2. Reakcija amonolize i aminolize:

O R

O R C NH2 R

O C HOR' O NH R R C HOR' NHR R O C NH2 R

O C NH2 + HOR'

C + :NH 3 OR' O

OR' H O R R C

C + :NH

NHR + HOR'

OR' H

OR' H

3. Reakcija alkoholize estara, reakcija transesterifikacije:

O R C

OH +H R C OR' OH R C HOR'
O R C OR' + OR" R O C OR' OR"

OH + O H O H OR" + HOR' R R" R C O R"

OR'

OR' H O C OR" + H

R"

O R C OR" + OR"

AMIDI I IMIDI KARBONSKIH KISELINA

O R C NH2 R O C O R C NH O NH O C R R R O C NR2

Dobijanje amida i imida kiselina

1. Hidrolizom nitrila u kiseloj sredini:

R C N HOH H R

O C NH2

2. Aminolizom derivata karbonskih kiselina:

O CH3 O CH3 C O CH3 C OC2H5 + CH3 NH2 CH3 O O C CH3 + CH3 NH2 CH3 O C NH CH3 + C2H5OH C Cl + CH3 NH2 CH3 O C O C NH CH3 + CH3 NH CH3 + HCl O C OH

Dobijanje imida kiselina:

O CH2 CH2 C O+ N C O H H CH2 C O H CH2 C N H + HOH O

Hemijske osobine amida i imida kiselina

1. Kiselost i baznost:
O R O CH3 O CH3 C NH2 CH3 C NH2 + HCl O C NH2 + NH2Na CH3 CH3 C NH2 R O C NH2 O C NH3Cl O C NHNa + NH3

C N

O H O

C N

O H O

C N

O H O O N K + HOH

R C

C O N

C C

H + K OH C

2. Reakcija hidrolize:
O R C

OH H R C NH2 O OH R C H HOH R

OH C NH2 O R C OH + NH4 OH2

NH2 OH R C NH3 O R C NH2 OH R O C NH2 OH HOH

OH + NH3

O R C OH + NH3 + OH R

O C O NH4

3. Reakcija dehidratacije:

C NH2 O

P2O5

N + HOH

4. Reakcija redukcije:

NH2

LiAlH4

CH2

NH2

5. Reakcija Hofmanovog premetanja.

NITRILI (CIJANIDI) KARBONSKIH KISELINA

HOH

N ili Ar

COOH ili Ar

COOH

CH3

COOH

CH3

CN

CH2

CH

COOH

CH2

CH

CN

Acidum aceticum

Acetonitril

Acidum acrilicum

Akrilonitril

R
Dobijanje nitrila:
K CN + R-X Ar H
HNO3 H2SO4

R-CN + K X NH2
HNO2 H+

Ar

NO2 R

[H]

Ar

Ar

CN

Ar CN + N2

COOH + NH3

Al2O3 573K

CN + 2HOH

HEMIJSKE OSOBINE NITRILA 1. Hidroliza nitrila:

H HOH -H

NH

R H

C O

NH H

C O

NH H

C O

NH2

H HOH

COOH + NH3

COO NH4

N + OH

C OH

HOH

C OH

NH

C O

NH2

OH HOH

COO NH4 + OH

2. Reakcija sa Grinjarovim jedinjenima

N + R'

MgX

C R'

NMgX

HOH

C R'

NH + MgOHX

C R'

NH

HOH

C R'

O + NH3